De regering heeft de AIV gevraagd te adviseren over de nexus criminaliteit, corruptie  en instabiliteit.

De AIV concludeert dat, ondanks de beperkingen van de financiële aanpak, het aantasten van het profijt van misdaad een belangrijk middel is tegen veel vormen van criminaliteit. Hij adviseert de regering deze benadering meer aandacht te geven in het internationale beleid in het kader van de EU, de VN en andere relevante fora. Opsporingsinstanties en het Openbaar Ministerie kunnen nog niet altijd goed uit de voeten met de financiële benadering, omdat kennis nodig is die buiten het strafrecht ligt.

In het kader van het Programma Financieel Economische Criminaliteit is al veel voortgang geboekt ten aanzien van de vergroting van de kennis bij en de versterking van de capaciteit van politie en justitie, maar het besef  dat zogeheten ‘slachtofferloze’ misdaad grote maatschappelijke gevolgen kan hebben,  is nog onvoldoende doorgedrongen, zowel bij de overheid, bij burgers, bij poortwachters (zoals notarissen en advocaten) als het bedrijfsleven. Deze misdrijven kunnen bij de  politie meer aandacht krijgen door doelen te stellen waarop een regionale politie-eenheid wordt afgerekend. Daarnaast is het een kwestie van focus; vrijwel elke misdaad heeft een financieel-economische component.

Enkele aanbevelingen van de AIV op een rij:

Samenwerking op nationaal niveau

Voor de opsporing en vervolging van grensoverschrijdende criminaliteit kan veelvuldiger gebruik worden gemaakt van speciale projectgroepen, gericht op één verschijningsvorm van grensoverschrijdende criminaliteit en één bronland of bestemmingsland. Dit kan bijvoorbeeld in de vorm van Joint Investigation Teams, waaraan opsporingsambtenaren van twee of meer EU-Lidstaten en relevante EU-agentschappen met steun van Europol of Eurojust kunnen deelnemen. Een aanpak in projectgroepen concentreert mensen en middelen en faciliteert de ontwikkeling van een specifieke strategie voor één vorm van grensoverschrijdende criminaliteit waarbij ook rekening kan worden gehouden met verschillen tussen bronlanden en bestemmingslanden. De AIV bepleit met nadruk de versterking van multidisciplinair samengestelde opsporingsteams, in het bijzonder voor de preventie en opsporing van financiële misdrijven. Voor deze samenwerkingsvormen zouden middelen ter beschikking moeten worden gesteld. Tevens dient in Nederland de (internationaal georiënteerde) recherchecapaciteit te worden vergroot omdat er in vergelijking met het buitenland een tekort aan rechercheurs is.

De AIV adviseert meer politie- en justitiecapaciteit beschikbaar te stellen om aan internationale rechtshulpverzoeken te voldoen.

Ook onderdelen van de krijgsmacht leveren een belangrijke bijdrage aan de bestrijding van grens- overschrijdende criminaliteit. Zo speelt de Koninklijke Marine een belangrijke rol in het onderscheppen van drugstransporten. Instrumenten van de krijgsmacht kunnen worden ingezet voor de bestrijding van (grensoverschrijdende) criminaliteit, hulpmiddelen waarover andere overheidsdiensten niet beschikken. Voorbeelden hiervan zijn back-upcommunicatiemiddelen, onbemande vliegtuigjes voor de uitvoering van observatietaken boven Nederland en inzet van speciale eenheden. De AIV adviseert de middelen van de krijgsmacht nog beter te benutten ter ondersteuning van de rechtshandhaving.

Internationale samenwerking

De AIV benadrukt dat bestrijding van grensoverschrijdende criminaliteit zeer verschillende vormen van internationale samenwerking vereist.

Ten aanzien van de versterking van de internationale samenwerking ziet de AIV drie hoofdpunten. In de eerste plaats ontbreken ten aanzien van sommige vormen van grens- overschrijdende criminaliteit handhaafbare, uitvoerbare juridische verplichtingen. Naar het oordeel van de AIV zal Nederland, bij voorkeur in EU-verband, sterker moeten aandringen om internationaalrechtelijke regels aan te vullen. Daarnaast behoeft de internationale normering van het financieel verkeer dringend versterking.

Een van de terreinen waar internationale normen nog in ontwikkeling zijn en internationale samenwerking nog in de kinderschoenen staat is cybercriminaliteit.

Europees OM

Daar waar traditionele vormen van strafrechtelijke samenwerking geen of onvoldoende uitkomst bieden, kan een Europees Openbaar Ministerie worden opgericht naast Eurojust. Met name ten aanzien van financiële misdrijven kan een Europees Openbaar Ministerie het tekort aan prioritering in de lidstaten corrigeren en zorgdragen voor een meer effectieve en efficiënte handhaving. De AIV adviseert de regering te bevorderen dat de Europese Raad gebruik maakt van de mogelijkheid die het Verdrag betreffende de Werking van de Europese Unie biedt tot oprichting van een Europees Openbaar Ministerie. Dit nieuwe instituut zou uitsluitend moeten worden belast met de coördinatie van zaken die via de nationale officieren van justitie voor de rechter worden gebracht inzake vormen van criminaliteit die de financiële belangen van de Unie schaden.

Meldplicht voor ongebruikelijke transacties

De AIV bepleit harmonisatie van straffen voor het ontduiken van de meldplicht. Tevens bepleit de AIV de invoering van strengere, selectieve controle op vervoer van contant geld aan de binnengrenzen van de lidstaten van de Europese Unie. Politie, Koninklijke Marechaussee, douane en de financiële opsporingsdiensten kunnen hierin samenwerken met buitenlandse partners in andere EU-Lidstaten.

BTW-fraude

BTW-fraude is een lastige materie, die politiek gevoelig ligt binnen de EU. De AIV stelt de regering voor een specifieke studie aan dit onderwerp te wijden. Daarbij zouden met name het ministerie van Financiën, de Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst en andere belanghebbenden betrokken moeten worden. Het onderwerp overstijgt de kennis van gewone opsporingsinstanties. Er worden enorme criminele winsten mee geboekt doordat de huidige bestrijding niet doeltreffend genoeg is.

Winning van grondstoffen

Certificering van grondstoffen, om te voorkomen dat ze worden gebruikt ter financiering van geweld, onderdrukking of corruptie, is een middel waaraan ook Nederland concreet een bijdrage kan leveren, zoals gebeurde in het door Nederland geïnitieerde Pilot Conflict Free Tin Initiative. Ook dit middel is bij nadere inspectie echter kwetsbaar en complex gebleken. De integriteit van het certificeringsmechanisme is waarschijnlijk de meest kwetsbare schakel in een land waar corruptie endemisch is. Overheden kunnen de ontwikkeling van dergelijke certificeringsmechanismen ondersteunen door belanghebbende partijen (waaronder het maatschappelijke middenveld) bij elkaar te roepen en financiering te bieden om initiatieven op te starten. Het initiatief om te komen tot een Europese pendant van section 1504 van de Amerikaanse Dodd-Frank Act, die olie- en gasmaatschappijen en mijnbouwbedrijven die zijn genoteerd aan Amerikaanse effectenbeurzen verplicht om alle betalingen die ze doen aan buitenlandse statelijke actoren openbaar te maken, verdient ondersteuning.

Corruptie

Bestrijding van corruptie is zowel een belangrijk middel om maatschappelijke vooruitgang elders te helpen bewerkstelligen, als een doel dat volgt uit de grondwettelijke taak de internationale rechtsorde te bevorderen. Corruptie is immers een verschijnsel dat criminaliteit faciliteert.

Indien er een verdrag is dat handhaafbare, uitvoerbare juridische verplichtingen bevat, is dat niet bindend voor staten die geen partij zijn bij dat verdrag. Die staten behoeven de normen van het verdrag niet toe te passen. De Nederlandse regering kan andere regeringen oproepen verdragen tegen corruptie en grensoverschrijdende criminaliteit te ratificeren. Dat versterkt het internationale normatieve raamwerk.