Europese Commissie verheugd over besluit tot instelling van het Europees openbaar ministerie

Op 8 juni jl. hebben in de Raad Justitie 20 lidstaten politieke overeenstemming bereikt over de instelling van het nieuwe Europees Openbaar Ministerie in het kader van nauwere samenwerking.

Nu moet het Europees Parlement ermee instemmen. Eenmaal in functie zal de onafhankelijke Europees openbaar aanklager de bevoegdheid krijgen om onderzoek en vervolging in stellen in strafzaken die de EU-begroting benadelen, zoals in geval van corruptie of fraude met EU-middelen, of grensoverschrijdende btw-fraude. Het zal gaan om een sterke, onafhankelijke en doeltreffende instantie, die zich toelegt op de bestrijding van financiële criminaliteit in de gehele EU.

Commissaris Günther H. Oettinger, bevoegd voor begroting en personeelszaken: “Ten aanzien van fraude ten nadele van de EU-begroting voeren wij een beleid van nultolerantie. Elke cent moet aan de burgers van de EU ten goede komen. Een sterke, onafhankelijke en efficiënte Europees openbaar aanklager betekent dat wij het geld van de belastingbetaler beter kunnen beschermen doordat wordt gezorgd voor een Europese aanpak van het strafrechtelijk onderzoek en de strafrechtelijke vervolging van strafbare feiten die de begroting van de Unie benadelen. Dit zal een aanzienlijke uitbreiding inhouden van de middelen die de Unie nu in de vorm van de werkzaamheden van OLAF op het gebied van administratief onderzoek, ter beschikking staan.

Věra Jourová, commissaris voor Justitie, Consumentenzaken en Gendergelijkheid: “We hebben er alles aan gedaan om zo veel mogelijk lidstaten binnen boord te halen en het verheugt mij zeer dat er nu twintig lidstaten aan de wieg van de Europees openbaar aanklager staan. Dit is een groot succes en zorgt ervoor dat het Europees openbaar ministerie van meet af aan doeltreffend zal zijn. Voor de Europese belastingbetaler is dit een geweldige dag. Het Europees Openbaar Ministerie zal het belangrijke werk aanvullen van Eurojust, het EU-Agentschap op het gebied van strafrecht, waardoor dit meer middelen kan inzetten voor de strijd tegen terrorisme, mensenhandel of andere strafbare feiten.” 

Waarom een Europees openbaar aanklager? 

Jaarlijks lopen de lidstaten in heel Europa minstens 50 miljard euro aan btw-inkomsten mis als gevolg van grensoverschrijdende fraude. De grensoverschrijdende georganiseerde misdaad verdient jaarlijks miljarden door nationale wetgeving te omzeilen en strafvervolging te ontlopen. Op andere gebieden dan de btw hebben de lidstaten in 2015 fraude ten bedrage van ongeveer 638 miljoen euro ontdekt en aan de Commissie gemeld. Nationale aanklagers staan maar beperkte middelen ter beschikking in de strijd tegen grootschalige grensoverschrijdende financiële criminaliteit. De nieuwe Europese aanklager zal in heel Europa snel onderzoek verrichten en in realtime informatie uitwisselen. Dit is een echte doorbraak. 

Hoe zal de Europees openbare aanklager te werk gaan?

• Een onafhankelijke instantie

Het Europees openbaar ministerie zal in alle deelnemende lidstaten als één instantie opereren. Het zal een zeer gespecialiseerde en onafhankelijke instantie zijn, die buiten de bestaande instellingen en diensten van de EU is geplaatst. Het Europees openbaar ministerie zal handelen in het belang van de EU en geen instructies vragen of aanvaarden van EU-instellingen of nationale autoriteiten.

• Efficiënte samenwerking met nationale autoriteiten

De Europees openbaar aanklager zal over een centraal bureau op EU-niveau beschikken en een gedecentraliseerd niveau kennen met in de lidstaten gevestigde gedelegeerde Europese aanklagers, die ook als nationale aanklagers zullen blijven functioneren (“dubbele pet”). Het centrale niveau zal toezien op de op nationaal niveau ingestelde onderzoeken en vervolgingen, om voor effectieve coördinatie en een uniforme aanpak in de hele EU te zorgen. Op die manier zal het een brede waaier van deskundigheid en ervaring inzake de nationale rechtsstelsels inbrengen en toch zijn onafhankelijkheid bewaren. Wanneer het Europees openbaar ministerie tot onderzoek overgaat, zullen de nationale autoriteiten zich onthouden van de uitoefening van hun bevoegdheden ten aanzien van de betrokken criminele activiteit.

• Bevoegdheid om snel onderzoek uit te voeren en tot vervolging over te gaan

De Europees openbaar aanklager zal strafbare feiten ten aanzien van de EU-begroting en btw-fraude efficiënt kunnen onderzoeken, zoals fraude waarmee meer dan 10 000 euro aan EU-middelen gemoeid is en grensoverschrijdende btw-fraude boven de 10 miljoen euro. Het zal snel grensoverschrijdend kunnen optreden, zonder de noodzaak van tijdrovende gerechtelijke procedures. Het zal bij de nationale rechters rechtstreeks zaken tegen criminelen kunnen aanspannen. Dit moet leiden tot succesvollere vervolging en een betere terugvordering van door fraude verkregen gelden.

• Een integrale aanpak ter bescherming van belastinggelden

Terwijl het Europees openbaar ministerie verantwoordelijk zal zijn voor strafrechtelijk onderzoek, zal OLAF onregelmatigheden en fraude die de financiële belangen van de Unie schaden, in alle lidstaten van de Unie administratief blijven onderzoeken. Deze benadering zal ervoor zorgen dat de EU-begroting zo ruim mogelijk wordt beschermd doordat het vaker tot een veroordeling en invordering zal komen.

Volgende stappen

In aansluiting op de overeenstemming over de algemene benadering die vandaag binnen de Raad is bereikt tussen België, Bulgarije, Cyprus, Duitsland, Estland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Italië, Kroatië, Letland, Litouwen, Luxemburg, Oostenrijk, Portugal, Roemenië, Slowakije, Slovenië, Spanje en Tsjechië, zal het Europees Parlement eerst zijn goedkeuring moeten geven alvorens tot definitieve vaststelling van de verordening kan worden overgegaan. Andere lidstaten kunnen zich na de vaststelling van de verordening op ieder moment bij de 20 bij de oprichting betrokken leden aansluiten.

Achtergrond

De Europese Commissie heeft in 2013 op grond van het Verdrag van Lissabon (artikel 86 VWEU) voorgesteld een Europees Openbaar Ministerie in te stellen. Voor Denemarken, Ierland en het Verenigd Koninkrijk geldt ten aanzien van de Europese openbare aanklager een opt-out.