Frits Bakker: ‘Rechter moet megaschikkingen kunnen toetsen’

Bij megaschikkingen in strafzaken moet de rechter een controlerende en rechtsbeschermende taak krijgen, zoals bijvoorbeeld in Duitsland het geval is. Dit zegt Frits Bakker (voorzitter van de Raad voor de rechtspraak) naar aanleiding van het tv-programma Zembla over schikkingen buiten de rechter om.

Op dit moment speelt de rechter geen rol bij de totstandkoming van schikkingen en transacties tussen het Openbaar Ministerie en een verdachte. Bakker: ‘Het OM maakt zelf een belangenafweging en legt zelf een straf of transactie op die zij passend vinden. We twijfelen er niet aan dat het goed gebeurt, maar de Rechtspraak wil dat deze zaken in openbaarheid worden berecht en door onafhankelijke rechter moet worden beslist.’ Het zou beter dat een schikking pas tot stand kan komen als de rechter hiervoor – na controle – toestemming geeft, stelt Bakker.

Minder dan 50 procent van de strafzaken wordt aan de rechter voorgelegd. De rest handelt het Openbaar Ministerie (OM) af door bijvoorbeeld de verdachte een geldbedrag te laten betalen waarvoor in ruil de verdachte niet verder wordt vervolgd.

Zichtbaar

De afgelopen jaren zocht de wetgever steeds meer (jaarverslagrechtspraak.nl)U verlaat Rechtspraak.nlnaar mogelijkheden om strafbare feiten buiten de rechter om af te doen. Volgens Bakker schaadt dit het vertrouwen in de rechtsstaat: ‘Het is belangrijk dat in een rechtsstaat wetten en regels effectief worden gehandhaafd. Het is belangrijk dat iedereen er op kan vertrouwen dat mensen die de regels overtreden, worden opgepakt door de politie, vervolgd door het OM en door de rechter worden bestraft. In het bijzonder geldt dat voor zaken met een grote maatschappelijke impact.’ 

Bakker doelt hierbij op zaken zoals de zogenoemde Libor-affaire waar consumenten gedupeerd werden vanwege fraudeerde met rentetarieven. Als dit soort zaken worden afgedaan met bijvoorbeeld een transactie, heeft de rechter op dit moment geen rol en staat daarmee buitenspel. Het is dan voor de samenleving nauwelijks te controleren of zo’n transactie rechtvaardig is, en daarmee is het slecht zichtbaar welke reactie van de overheid volgt op strafbaar gedrag.

Rol rechter

In plaats van steeds meer zaken buiten de rechter om af te doen, is het hoog tijd het strafrechtsysteem beter te laten functioneren, vindt Bakker. De rechter een rol geven bij de totstandkoming van transacties bij grote ontnemings- en fraudezaken, kan de strafrechter helpen de rol vervullen die onze rechtsstaat hem heeft toegekend: toetsen, waarborgen, oordelen en uiteindelijk transparant en passend straffen.