'Het belang van het inschakelen van een deskundige'

Door Noortje Lina (Van Boom Advocaten)

Het onderwerp ‘deskundige’ fascineert mij al sinds het begin van mijn carrière en daarbij de vraag in welke gevallen (en op welke momenten) een deskundige moet worden ingeschakeld. In mijn eerste jaren als strafrechtadvocaat stond ik een rijschoolleraar bij die werd verdacht van ontucht bij een leerling van hem. Met de master Forensica, rechtspleging en criminologie in mijn achterzak én de bachelor psychologie had ik er het volste vertrouwen in dat de rechters (én het OM) wel oog hadden voor het slecht afgenomen verhoor waarbij gebruik was gemaakt van psychische druk, waardoor een (valse) bekentenis was afgelegd. Aanvankelijk ontkende cliënt alle aantijgingen, maar na een langdurig verhoor (waarbij onder meer werd gedreigd met media-aandacht) had hij een bekentenis afgelegd. Althans: hij had bevestigd wat hem werd voorgehouden. In mijn ogen was het een typisch voorbeeld van een zaak waarin sprake was van een valse bekentenis, maar de (vrouwelijke) meervoudige kamer had geen oog voor het gevoerde verweer en overwoog dat: “iemand immers niet zomaar iets bekent wat niet gebeurd is”.

In hoger beroep hebben we door middel van een (vernietigend) deskundigenrapport van rechtspsycholoog Horselenberg kunnen onderbouwen dat de kans op een valse bekentenis erg groot was. In dit rapport werd uitgebreid gemotiveerd waarom het verhoor van slechte kwaliteit was en dat de verbalisanten vrijwel elke techniek die mogelijk was hadden gebruikt om cliënt te laten bekennen. Denk aan het maken van denigrerende opmerkingen, het stellen van suggestieve vragen en het voorhouden van onjuistheden. Het bijzondere (en voor cliënt erg vervelende) was dat de advocaat-generaal het deskundigenrapport van de rechtspsycholoog ter zitting van tafel probeerde te vegen met de enkele opmerking dat het “flutwerk” was, waarvoor verder geen reden werd aangevoerd. De meerwaarde van dit rapport was echter substantieel: de rechters hadden aan de hand hiervan in combinatie met de verklaringen van cliënt op zitting voldoende twijfel over de afgelegde bekentenis, zodat cliënt werd vrijgesproken.

Waarom haal ik deze casus nu aan? Het is zo dat in het Nederlandse strafproces een deskundigenrapport in bepaalde gevallen heel behulpzaam kan zijn bij de beoordeling van de zaak. Dat kan zowel in belastende als in ontlastende zin zo zijn. Het is echter ‘jammer’ als de andere procespartij – waarvan ik me realiseer dat deze partijdig is en dus een ander belang heeft – de waarde van deze deskundige niet inziet. Natuurlijk wil iedereen bij voorkeur dat de conclusies van de deskundige in het straatje van zijn of haar visie van de zaak past, maar werp dan minstens een gemotiveerde betwisting van het rapport c.q. de conclusies op.

In een andere zaak wordt mijn cliënt verdacht van mishandeling met zwaar lichamelijk letsel ten gevolge. Vast staat dat aangeefster een fractuur (breuk) in de rugwervel heeft, maar de (ham)vraag is of dit is veroorzaakt door de duw van mijn cliënt (waardoor zij gevallen zou zijn). In het dossier zitten medische stukken van het bezoek aan de spoedeisende hulp waarvan wij juristen vaak het grootste gedeelte niet begrijpen. Uiteraard kom je een heel eind met de zoekmachines op internet, maar voor een goed begrip van de terminologie in combinatie met de conclusies van de artsen, is deskundigheid toch echt noodzakelijk. Of in elk geval handig wil je snappen wat er nou staat. En al helemaal als deze stukken hét bewijsmiddel vormen voor het toegebrachte zwaar lichamelijk letsel. Enfin, ik heb de luxe dat ik in mijn omgeving een aantal artsen (waaronder chirurgen) heb, aan wie ik soms uitleg kan vragen. Zo ook in deze zaak.

En wat bleek? Er konden vraagtekens gezet worden bij het moment waarop de breuk ontstaan was en bovendien heeft aangeefster een aandoening waarbij breuken spontaan kunnen ontstaan. Daarnaast is het soort breuk blijkbaar niet typisch voor manier waarop aangeefster gevallen is. Reden om het verzoek te doen om een deskundige te laten rapporteren over de causaliteitsvraag waarbij zo gedetailleerd mogelijk informatie is gevoegd met uitleg over de medische stukken: de rechter moet immers worden overtuigd van de relevantie en belang van het verzoek.

De reactie van de officier van justitie op dit verzoek was weer opmerkelijk: volgens hem was het gevraagde onderzoek niet van belang voor de beoordeling van deze zaak. Want, zo zei hij, “indien de vordering benadeelde partij te ingewikkeld is dan kan deze immers niet-ontvankelijk worden verklaard?” Inderdaad, maar van belang is juist deze causaliteit, óók voor de bewezenverklaring. Indien de causaliteit namelijk niet kan worden vastgesteld dan kan het tenlastegelegde gevolg (het zwaar lichamelijk letsel) ook niet worden bewezen.

Het stond voor mij dan ook niet ter discussie dat die deskundige moest worden toegewezen. Het uitleggen en interpreteren van het medisch dossier gaat onze deskundigheid immers te buiten: dit moeten we overlaten aan diegenen die hier verstand van hebben. De politierechter was het hiermee eens en heeft het verzoek toegewezen. Op basis van de aanvullende informatie van de deskundige zullen we betere conclusies kunnen trekken over de causaliteitsvraag, en ja, het kan zijn dat deze conclusies alsnog onwelgevallig voor de verdediging zijn… Maar dan kan de politierechter in elk geval recht spreken en recht doen.

Wordt vervolgd......

Bron: Strafblad