'Ondergronds bankieren: het gaat om miljarden'

We rijden door rood, gierende banden, opperste concentratie. In totaal volgen zes onopvallende auto’s ‘onze verdachte’ N. door Amsterdam. Hij wordt verdacht van ondergronds bankieren en witwassen. Nietsvermoedend parkeert N. zijn zilveren Mercedes in een wijk in Amsterdam Zuid-Oost. Het observatieteam ziet dat een Pakistaanse jongen bij hem instapt. Een straat verder wordt hij weer afgezet. Hij heeft nu een grote, plastic shopper bij zich. Tijd om in te grijpen. Een viertal rechercheurs springt uit de auto en zet de achtervolging van de Pakistaan ‘op de voetjes’ voort. Voordat de jongen een portiek in kan glippen wordt, hij aangehouden. Uit de shopper komt maar liefst 1,5 ton tevoorschijn.

Het is een alledaagse scène uit de praktijk van ‘team 4’, een politieteam van de Landelijke Recherche. Edwin Vos leidt het team in Amsterdam. Sinds 3,5 jaar zijn ze belast met onderzoeken naar ondergronds bankieren via het Hawala-systeem en belangrijker: het afpakken van geld. “We handelen alles van A tot Z zelf af. We tappen telefoonnummers, hebben ons eigen OT en we houden zelf verdachten aan die we ook verhoren. We zitten dus bovenop de onderzoeken. Dat is onze kracht”, zegt teamleider Vos. Hij legt met plat Amsterdamse tongval uit dat de startinformatie voor hun onderzoeken summier is. “We krijgen alleen het telefoonnummer van de verdachte en de verdenking dat diegene zich schuldig maakt aan Hawala bankieren.”

Geïnfecteerd door criminelen

Maar wat is Hawala bankieren precies? Officier van justitie Greetje Bos van het Landelijk Parket, die intensief samenwerkt met Vos’ team, weet dat haarfijn uit te leggen.“Hawala is een vorm van ondergronds bankieren. De term zegt het al: het verplaatsen van geld buiten het zicht van de overheid. Reden daarvoor kan zijn dat men geen vertrouwen heeft in het bankensysteem, maar het is vooral een geliefd systeem bij criminelen.” Ze vertelt dat Hawala van oorsprong een Pakistaans/Indiase variant is van het ondergrondse bankieren. Waarschijnlijk namen die bevolkingsgroepen het systeem mee naar Nederland om zo geld over te brengen naar familie in het thuisland. Bos ziet dat het systeem naar verloop van tijd geïnfecteerd is geraakt door criminelen. “Zij vinden de weg naar Hawala-bankiers steeds beter. Dat komt omdat het toezicht op het financiële stelsel sterk is toegenomen. Criminelen moesten daarom wel uitwijken naar een andere manier om geld over te brengen.”

Hawala bankier N. is daar een goed voorbeeld van. Het politieteam ziet hem als ‘grote vis’, onderzoek laat zien dat hij meerdere geldtransacties per dag regelt. Voor team 4 is het observeren vandaag begonnen. Ik zit bij rechercheur Jan in de auto. Hij doet dit werk al een paar jaar en geniet nog steeds zichtbaar van de actie. Hij vertelt dat uit onderzoek blijkt dat N. bijna dagelijks afspreekt op een louche parkeerterrein bij McDonald’s, om geld over te dragen aan koeriers of geld te ontvangen. Vandaag vindt er weer zo’n afspraak plaats en daarom staan Jan en ik verdekt opgesteld in de buurt van het parkeerterrein. Het team zal N., die als Hawala bankier erg actief is, vandaag nog niet pakken. Na ruim een uur observeren horen we over de porto dat N. toch in een andere buurt vertoeft. Jan start haastig de motor van de onopvallende auto.

Plastic tassen

Bos legt uit dat Hawala bankiers over en weer geldverplichtingen in balans houden. Vergelijkbaar met een geldwisselkantoor zoals Westen Union. Maar het systeem werkt alleen als verschillende Hawala-bankiers wereldwijd de rekening courant verhoudingen op peil houden. Daarbij komen dus geregeld individuele koeriers in actie om gigantische geldbedragen ‘gewoon’ in plastic boodschappentassen te vervoeren. Dat soort overdrachtsmomenten zijn nodig in zo’n systeem. Het geld moet ingebracht worden of bij een collega-bankier terechtkomen. Bos: “Op die overdrachtsmomenten proberen wij in te grijpen. Omdat we het contante geld afpakken, verstoren we het systeem.” Als we de afspraak in kaart hebben, springt het team razendsnel in de auto’s om in actie te komen”, zegt Vos.

De achtervolging van N. is als een filmscène. Jan rijdt ‘verantwoord’ door rood, over de trambaan sjezen we door Amsterdam. Alles om de verdachte Mercedes niet uit het oog te verliezen. Zonder pardon vlieg ik bijna van mijn stoel. Maar geen moment is het beangstigend, Jan weet precies wat hij doet. Over de porto geeft OT-commandant Martijn de vijf auto’s instructies, zodat we de verdachte niet uit het oog verliezen en hij ons niet in zijn blikveld krijgt. “N. spreekt over tien minuten af op de Boris Pasternakstraat in de wijk Zuid-Oost, krijgen we door. Met spoed erheen”, klinkt Edwin van binnen over de porto. Jan laat zich dat geen twee keer zeggen en geeft nog eens flink gas. Als we bij zijn, zien we dat de zilveren Mercedes geparkeerd staat. Jan roept over de porto dat hij ‘op de voetjes’ verder gaat om onopvallend dichterbij te komen. Als hij door de stromende regen langs de verdachte loopt, ziet hij dat een Pakistaanse jongen bij N. in de auto stapt.

Klip en klaar

Team 4 heeft 50 tot 75 voorgeleidingen per jaar. Wekelijks hebben ze meestal één a twee onderscheppingen en aanhoudingen, slechts tien procent gaat naar zitting. De officier beslist of er een transactie komt. “Ik kijk naar het in beslag genomen geldbedrag. Een percentage daarvan wordt het transactiebedrag. Meestal ligt dat tussen de 5% en 10%, afhankelijk van de omstandigheden. Zo leggen we het ook uit naar de advocaten”, aldus officier Bos. Ze denkt dat dit over het algemeen als een rechtvaardige afdoening van de zaak wordt gevoeld, want ze krijgt er zelden discussie over. Onderhandelen doet Bos liever niet in dit soort zaken: “Daar zijn ze te klip en klaar voor”. Als verdachten niet willen schikken, gaan ze naar de rechter. Bos legt uit dat dit soort zaken juridisch niet ingewikkeld zijn omdat vaak meteen duidelijk is dat het geld uit misdrijf afkomstig is. “Er zijn veel bezwarende factoren als je een vent aanhoudt met een ton cash in zijn tas.”

Die grote sommen geld afpakken haalt voor criminelen de complete prikkel weg, weten Bos en Vos. Het hoogste bedrag wat Vos’ team ooit onderschepte, was maar liefst zes miljoen euro in een plastic AH-tas. De criminelen spraken in gesprekken over ‘grote broeken’, in dit geval dus briefjes van 500 euro. Het versluierde taalgebruik past bij de dekmantelbedrijven: voornamelijk kleding- of belwinkels. Bos durft niet te zeggen hoeveel geld er jaarlijks precies onder de radar verdwijnt. “Het moet ongelooflijk veel zijn. We hebben over dit jaar 15 miljoen euro afgepakt. Maar er is veel meer. Als je alleen al kijkt naar de hoeveelheid cocaïne die vanuit Zuid-Amerika hierheen komt en dat omrekent naar de kiloprijs die daarvoor betaald moet worden (35.000 euro), dan weet je dat wij slechts het topje van de ijsberg zien. Het moet om miljarden gaan.”

Schikken is pijnlijker

In die geldnetwerken proberen politie en justitie de aandacht van de strafrechter exclusief te richten op personen die hoger in de hiërarchie staan. Bos: “Met de koeriers proberen we zoveel mogelijk buitengerechtelijke afdoeningen te bereiken. Als we al de inbeslagnames en aanhoudingen die we nu doen voor de rechter zouden brengen, zouden we nooit deze resultaten kunnen behalen. Als je de efficiëntie en het resultaat optelt, weegt dat ook niet. De koerier krijgt wel wat celstraf, maar schikken is sneller en pijnlijker. Als we naast geld ook drugs in beslag nemen, is schikken overigens geen optie meer.”

Als de Mercedes weer in beweging komt rent Jan uit het zicht van de verdachte terug naar de auto. Na een korte achtervolging stapt de Pakistaan een paar straten verder weer uit. Hij heeft nu een grote shopper bij zich. Jan en drie andere rechercheurs stappen ook uit hun auto’s om de jongen onopvallend door een drukke straat te volgen. Even dreigen ze ‘m kwijt te raken, hoor ik live over de porto. ‘Jongens, hij glipt bijna een portiek in. We moeten hem nu aanhouden.’ En zo gebeurt het. De verdachte verzet zich niet, de rechercheurs pakken snel de shopper en zijn huissleutels af. De mannen roepen met luide stem over de porto dat ze grote stapels geld in de tas zagen liggen. Zwijgzaam wordt de verdachte naar het cellencomplex afgevoerd. Nadat officier Bos en de rechter-commissaris toestemming geven voor de huiszoeking, kamt het team de Amsterdamse woning van de verdachte volledig uit. In een plastic AH-tas en in een jaszak vinden de speurders nog twee dikke stapels van 50 euro: in totaal ruim 7000 euro. Later horen we van de teamleden binnen dat er maar liefst 1,5 ton in de shopper zit. De Pakistaanse koerier krijgt na verhoor waarschijnlijk een transactie aangeboden. Team 4 is dik tevreden met hun vangst. Op weg terug naar het thuishonk van team 4 rijden de auto’s gewoon weer op normale snelheid, stoppen de rechercheurs weer keurig voor het rode stoplicht en is de porto geruisloos stil. De rust is wedergekeerd. De komende tijd gaat het onderzoek naar Hawala bankier N. op volle toeren verder. “Maar nu eerst een bakkie”, zegt Vos met een brede glimlach.

Door: Meike Willebrands

Bron: OM