Regelmatig worden consumenten geconfronteerd met berichten over voedselfraude. Het bekendste voedselschandaal van de afgelopen jaren is waarschijnlijk de paardenvleesaffaire. In 2013 ontstond flink wat onrust toen bleek dat paardenvlees verwerkt was in onder meer diepvrieslasagnes en ‘rundvlees’-hamburgers. Andere voorbeelden van voedselfraude die recent in het nieuws waren, zijn ‘biologische’ eieren die niet biologisch bleken en goedkope vissoorten die als duurdere werden verkocht.

Door dergelijke incidenten staat het vertrouwen dat consumenten in hun voedsel hebben onder druk. Vanuit de overheid en het bedrijfsleven is hier onder meer op gereageerd met het oprichten van een Taskforce Voedselvertrouwen.

Deze ontwikkelingen waren voor de Consumentenbond aanleiding om te onderzoeken hoe consumenten aankijken tegen voedselfraude en hoeveel vertrouwen ze hebben in voedsel.

Hoe vaak komt voedselfraude voor?

Voedselfraude is van alle tijden. Zo werd er in het oude Rome al over fraude met wijn en olijfolie gerapporteerd. En water toevoegen aan melk, of krijt aan meel, gebeurt al eeuwen. Of voedselfraude nu meer voorkomt dan vroeger is lastig vast te stellen omdat soorten fraude zijn veranderd en ook de controles zijn veranderd.

Wel constateren diverse bronnen een toename van gerapporteerde gevallen van voedselfraude. De Britse Food Standards Agency schat dat circa 10% van het voedsel dat we in de supermarkt kopen te kampen heeft met ‘adulteration’. In India concludeerde de Food Safety and Standards Authority of India in 2010 op basis van een onderzoek aan 117.000 monsters dat 13% ‘adulterated’ was . Schattingen of betrouwbare statistieken ontbreken voor de Nederlandse situatie. Wel is bekend dat het voorkomen van echtheidsproblemen sterk varieert per productgroep.

Wat zijn producten waar vaak mee wordt gefraudeerd?

In totaal zijn 156 producten op echtheid onderzocht. Bij 33 daarvan (21%) werden afwijkingen geconstateerd. Relatief veel afwijkingen werden aangetroffen bij manukahoning, lamsvlees en olijfolie. Bij oregano en kabeljauw werden op beperktere schaal afwijkingen geconstateerd.

Kabeljauw

Fraude met vis(producten) komt veelvuldig voor. Kabeljauw is een duurdere witvis en daardoor gevoelig voor fraude. De milieuorganisatie Oceana rapporteerde in november 2015 dat 31,8% van de 280 monsters gekocht in Brussel onder een foutieve naam werden verkocht. De meeste gevallen betroffen blauwvintonijn (95% foutief gelabelled), kabeljauw (13%) en tong (11%). De Britse consumentenorganisatie ‘Which?’ kocht in 2014 45 monsters vis bij Fish &Chip shops in diverse Britse steden. In 7 gevallen trof men andere vis aan dan beloofd. Het ging om schelvis in plaats van kabeljauw en wijting in plaats van schelvis.

Lamsvlees

Fraude met vlees komt in Nederland veelvuldig voor. Aangezien lamsvlees duurder is dan andere vleessoorten, vergroot dit de gevoeligheid voor fraude. De NVWA concludeert op basis van eigen onderzoek dat lamsvlees niet altijd 100% lam is. Bij 6 van de 57 slagerijen en kleine supermarkten bleek onverpakt lamsvlees vermengd met kalkoen- (3 locaties) of rundvlees (3 locaties). Uit onderzoek van het tv-programma Keuringsdienst van Waarde bleek dat blokjes lamsvlees van 10 goedkope slagers uit Den Haag niet altijd bestonden uit lamsvlees. 3 maal werd kalkoen verkocht, 1 maal een mengsel van kalkoen en lam. In het Verenigd Koninkrijk is fraude met lamsvlees ook bekend. Consumentenorganisatie Which maakte in 2014 bekend dat 40% van de 60 afhaalmaaltijden met lamsvlees (deels) ander vlees bevatten.

Olijfolie

Extra olijfolie van de eerste persing, oftewel extra vierge/vergine/virgin olijfolie, is de duurste kwaliteit olijfolie en daarmee het meest gevoelig voor fraude. Prijzen van extra virgin olijfolie kunnen aanzienlijk verschillen. Zo kost extra virgin olijfolie uit Italië gemiddeld twee keer zoveel als die van Spaanse herkomst. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit onderzocht in 2016 55 monsters van groothandels, supermarkten en speciaalzaken. De monsters zijn getoetst aan een aantal chemische parameters uit de Europese Verordeningen. 3 monsters voldeden niet geheel aan de eisen van de wet; men vond problemen met de zuurgraad (2 maal) en een afwijking op een spectrofotometrische meting. Uit onderzoek van de Duitse consumentenorganisatie Stiftung Warentest bleek begin 2016 dat bij 5 van de 26 geteste varianten extra vierge olijfolie de op het etiket vermelde herkomst niet bevestigd kon worden. 7 varianten bleken negatieve sensorische kenmerken te bezitten waardoor ze niet in aanmerking komen voor de term ‘extra vierge’.

Oregano

Er vindt veel fraude met kruiden en specerijen plaats. De prijs per kilo is hoog, wat maakt dat fraude lucratief is. Uit onderzoek in het Verenigd Koninkrijk bleek in 2015 dat 13 van de 53 onderzochte monsters oregano, 24,5%, niet voor 100% uit oregano bestond. De oregano bleek vooral vervangen door olijf- en mirteblaadjes in hoeveelheden die varieerden van circa 30 tot 70% van het totale monster. Ook in Australië blijkt dergelijke oreganofraude veel voor te komen.

Lees hier het volledige rapport: