Hoe houden rechters de kwaliteit van hun werk hoog onder toenemende werkdruk? Hoe ervaren ze de nieuwe indeling van de arrondissementen en wat merken ze van afstemmingsproblemen met het Openbaar Ministerie? Daarover spraken Tweede Kamerleden van D66 en de SP de afgelopen weken tijdens werkbezoeken aan de rechtbank Noord-Nederland, de rechtbank Zeeland-West-Brabant en het gerechtshof ’s-Hertogenbosch.

Laatste ontwikkelingen

Vijf parlementariërs reageerden op het aanbod van de Raad voor de rechtspraak om zich door rechters, raadsheren en gerechtsmedewerkers te laten bijpraten over de laatste ontwikkelingen. Magda Berndsen (D66) was 22 augustus bij de rechtbank Noord-Nederland in Leeuwarden, de stad waar eind vorig jaar – bij het gerechtshof - het veelbesproken manifest werd opgesteld, waarin rechters en raadsheren hun onvrede uitten over onder meer de hoge werkdruk. “Ik heb daar tijdens uitvoerige gesprekken met rechters en twee zittingen een beter beeld van gekregen”, zegt Berndsen.

Halve psycholoog

Ze woonde een zitting bij over TBS-verlenging bij de strafkamer en een kort geding over een te koop staand huis van een gescheiden paar. “De ene partner vond dat de ander moest meebetalen aan de kosten van dat huis”, zegt Berndsen. “Het was prachtig om te zien hoe de rechter dat aanpakte. Je moet een halve psycholoog zijn om snel te doorgronden wat allemaal achter zo’n zaak schuilgaat, en te voorkomen dat mensen er van alles bijhalen dat buiten het geding valt. Buitengewoon leerzaam.”

Waarheidsvinding

Het wordt steeds lastiger om aan waarheidsvinding te doen, merkt Berndsen op. “Een jeugdrechter vertelde bijvoorbeeld dat ze eigenlijk meer tijd nodig heeft om zich echt in zaken te verdiepen. Dan kan ze passende maatregelen treffen om te voorkomen dat jongeren verder ontsporen, dat scheelt later veel geld. Maar voor zo’n zitting staat maar een kwartier. Dat loopt wel eens uit tot een half uur, maar daar zijn grenzen aan.”

Lege kamers

De effecten van de recente fusie tussen de drie noordelijke rechtbanken zijn voelbaar, zegt de politica. “Korte lijnen worden langer. Wat opviel is dat het OM bijna nooit in Leeuwarden is, terwijl dat wel was beloofd. Bij de rechtbank zijn flexplekken gereserveerd voor mensen van het OM, maar dat zijn in de praktijk lege kamers. Daar ga ik de minister over aanspreken, want voordat je het weet blijft het OM helemaal weg uit Leeuwarden. Dat zou ik heel kwalijk vinden.”

Weinig tijd

De herziening van de gerechtelijke kaart stond ook op de agenda toen SP-Kamerlid Jan de Wit 27 augustus de rechtbank Zeeland-West-Brabant in Breda bezocht en de volgende dag, samen met fractiegenote Nine Kooiman, het gerechtshof in Den Bosch. “Sinds Zeeland bij Brabant is gevoegd, doen zich problemen voor met het OM”, zegt De Wit. “Vooral de rechtbank heeft daar last van, bij het hof speelt het veel minder. Verder hadden werkdruk en kwaliteit onze aandacht. Hebben rechters en raadsheren door de grote hoeveelheid werk te weinig tijd voor studie?”

Goed vonnis of prutsverhaal

Rechters blijven hun best doen om werk van hoog niveau te leveren, constateert De Wit. “Dat is heel belangrijk, want een goed vonnis kan bogen op meer draagvlak in de samenleving dan een prutsverhaal. Maar je moet als rechter ook de gelegenheid hebben voor bezinning en intervisie. Dat botst met die hoge werkdruk en daar zoeken de gerechten oplossingen voor. De rechtbank in Breda werkt nu met coördinatoren die de kwaliteit bewaken. Daardoor is er, veel meer dan vroeger, ruimte om daar met collega’s over te praten en elkaar daarop aan te spreken.”

Gigantische operatie

Een bron van zorg is de naderende digitalisering van de rechtspraak. “Ik ben niemand tegengekomen die daar tegen is”, zegt De Wit. “Maar er gaat nogal eens iets mis bij digitaliseringsprojecten van de overheid. Bij de rechtspraak wordt dat zo’n gigantische operatie, dat de kans op missers ook daar groot is. Want niet alleen de Rechtspraak is erbij betrokken, ook het OM, de advocatuur, rechtshulp. Rechters vragen zich af of dat wel gaat lukken.”

Aangenaam verrast

De SP was aangenaam verrast door een speciaal project bij het hof in Den Bosch, waar jeugdstrafzaken snel worden afgehandeld door nauwe samenwerking van alle betrokkenen. “Hoger beroep staat meestal gelijk aan lange wachttijden”, zegt De Wit. “Maar met name bij jongeren is het van groot belang snel te weten wat de uitspraak wordt, zodat ze verder kunnen met hun ontwikkeling. Daar heeft Den Bosch een heel interessante aanpak voor bedacht.”

Afsluiting

Twee Kamerleden van de VVD sluiten de reeks werkbezoeken binnenkort af, met een bezoek aan de ‘natte kamer’ van de rechtbank Rotterdam, die havenzaken behandelt, en twee hoger beroepsinstanties op het gebied van bestuursrecht: de Centrale Raad van Beroep en het College van Beroep voor het bedrijfsleven.