Rechtspraak werkt aan sneller en slimmer strafproces

De Rechtspraak werkt aan een snellere, efficiënte manier om strafzaken af te handelen. Digitalisering van de rechtspraak maakt slimmere planning van zittingen mogelijk, in overleg met het Openbaar Ministerie, zodat de beperkte mankracht beter wordt benut. Daarnaast kunnen werkstromen binnen de rechterlijke organisatie beter op elkaar worden afgestemd. Minister Opstelten kondigt de ‘ingrijpende vernieuwingsagenda’ van de Rechtspraak aan in een brief naar de Tweede Kamer.

Moderniseringsslag

De hervormingsplannen hangen nauw samen met de moderniseringsslag in het burgerlijk en bestuursrecht. Onder de noemer Kwaliteit en Innovatie (KEI) worden snelle, eenvoudige, digitale procedures ontworpen. Dat biedt ook kansen aan de strafsector, waarin dikke dossiers een hoofdrol spelen. Het programma KEI-straf onderzoekt hoe digitalisering kan helpen het strafproces logistiek en inhoudelijk te vereenvoudigen.

Samen plannen

Als dossiers niet meer hoeven te verhuizen en verschillende organisaties er tegelijk over kunnen beschikken, kan in elk geval veel strakker worden gepland. Bijvoorbeeld als ZSM-zaken (eenvoudige zaken die door het OM worden afgedaan) toch door een rechter bekeken moeten worden. De rechtbank kan dan in nauw overleg met het OM een (super)snelrechtzitting plannen, om de snelheid van de ZSM-afhandeling ook in de rechtspraak door te zetten.

Verkeerstoren

“Met die gezamenlijke planning wordt al geëxperimenteerd”, zegt raadsheer Ton de Lange, programmaleider van KEI-straf. “Bij verschillende rechtbanken bekijken OM en Rechtspraak samen welke zaken eraan komen en op welke zitting die terecht moeten komen. De verkeerstoren noemen wij dat. De ene verdachte kan het beste snel worden berecht, de andere zaak is tijdrovend, bijvoorbeeld een megazaak met veel verdachten. Ook kan het handig zijn om een zitting te vullen met gelijksoortige delicten, bijvoorbeeld alleen fraudezaken. Zo maak je optimaal gebruik van de aanwezige expertise.”

Kostbare zittingstijd

Bij de overgang van de rechtbank naar het gerechtshof (voor hoger beroep) wordt nu gewoon het dossier ingezonden, waarna de hele zaak opnieuw wordt behandeld. “Ook daarbij wordt proefgedraaid met een toets vooraf”, zegt De Lange. “Zodra appel wordt ingesteld, bekijkt een soort controlekamer bij het gerechtshof Den Bosch (het ‘transferium’) welke zitting geschikt is voor die zaak. Wat moet snel, welke verdachten horen bij elkaar, is de zaak wel volledig aangeleverd, wat zijn de onderzoekswensen? Nu blijkt vaak pas tijdens de zitting dat er nog onderzoek gedaan moet worden. Dan moeten zaken worden aangehouden en gaat kostbare zittingstijd verloren.”

Proeftuinen

Overal in het land lopen dergelijke versnellingsprojecten. De projectgroep KEI-straf heeft er zes uitgelicht, vertelt De Lange. Als die goed lopen, worden ze samengebracht bij de rechtbank Rotterdam, de rechtbank Noord-Nederland of het gerechtshof Den Haag, die als proeftuin gaan fungeren. “Dan kunnen we zien of de afzonderlijke innovatieve projecten op elkaar aansluiten”, zegt De Lange. “Zo nodig slijpen we ze bij om er een soepel lopend geheel van te maken. De komende twee jaar zijn we met die testfase bezig. Daarna kunnen we de vernieuwingen landelijk uitrollen.”

Verder denken

Intussen wordt verder gedacht over mogelijke innovaties die het strafproces soepeler en toegankelijker maken. Daarbij wordt ook gekeken naar ingrijpende vernieuwingen, bijvoorbeeld van het hoger beroep. “Nu beoordeelt het gerechtshof de hele zaak opnieuw. Maar als een poortwachter bij het hof de instroom van zaken begeleidt, zou ook bekeken kunnen worden over welke kwesties nog onenigheid bestaat en waar nog aanvullend onderzoek nodig is. Als het hof zich daartoe beperkt, scheelt dat veel tijd.”

Toegankelijk

Digitalisering maakt ook een snelle en toegankelijke opbouw van vonnissen mogelijk. “We kunnen straks met een druk op de knop bewijsmiddelen toevoegen, die ook makkelijk doorzoekbaar zijn”, zegt De Lange.

Bron: De Rechtspraak