Weer meer wrakingsverzoeken, aandeel toewijzingen blijft gelijk
/Het totaal aantal wrakingsverzoeken in Nederlandse gerechten is opnieuw gestegen: van 587 in 2011 naar 659 verzoeken in 2012, een stijging van 10,9 procent. Het percentage gehonoreerde wrakingsverzoeken bleef nagenoeg gelijk: 6,4 procent. Dat blijkt uit de wrakingscijfers over 2012. Jaap Sap, voorzitter van de wrakingskamer van rechtbank Midden-Nederland, schrijft de toename toe aan de toegenomen bekendheid van het middel wraking en de grotere openheid van de Nederlandse rechter. De Rechtspraak denkt na over methoden om het systeem van wraking te moderniseren.
Partijen in een rechtszaak mogen een wrakingsverzoek indienen als ze denken dat rechters niet onpartijdig zijn, of die schijn wekken. Als de wrakingskamer (een speciale kamer in een gerecht) dat verzoek toewijst, wordt de rechter vervangen. Dit gebeurt zelden: gemiddeld 94 van de 100 wrakingsverzoeken worden niet gehonoreerd. Het aantal verzoeken zelf is de afgelopen zes jaar meer dan verdubbeld: van 248 in 2006 naar 659 in 2012. Erik van den Emster, tot 1 april voorzitter van de Raad voor de rechtspraak, zei vorig jaar dat dit past in het tijdsbeeld waarin het gezag van instituties niet meer vanzelfsprekend is. In totaal zijn er jaarlijks circa 1,8 miljoen rechtszaken in Nederland.
Bekendheid
De stijging komt onder andere door de toegenomen bekendheid van het fenomeen wraking, stelt rechter Jaap Sap, voorzitter van de wrakingskamer van rechtbank Midden-Nederland: “De wraking in het proces Wilders eind 2010 was breed op televisie. Daarna was er een hausse aan wrakingsverzoeken en dat is hoog gebleven, al lijkt het zich nu wel te stabiliseren.” Ook de ontwikkeling dat rechters tijdens de zitting meer open communiceren, stimuleert volgens Sap het aantal verzoeken. “De procespartijen krijgen daardoor meer zicht op de beweegredenen van de rechtbank. Op zichzelf een goede ontwikkeling, maar met als bij-effect meer wrakingsverzoeken.”
Vier typen
Sap onderscheidt vier typen wrakingsverzoeken. Ten eerste de echt inhoudelijke verzoeken. “Hier kijken wij altijd heel kritisch naar de onpartijdigheid van de rechter.” Er is een categorie querulanten. “Die hebben niets met het systeem of zien overal partijdigheid in. Dat los je met een zitting en een goede uitleg niet op.” Verder worden wrakingsverzoeken gebruikt om rechtszaken te vertragen. “Zand in de machine gooien, daar is wraking natuurlijk niet voor bedoeld. Het vertraagt procedures onnodig.” Er zijn ook mensen die wraking gebruiken omdat ze het niet eens zijn met een procedure en niet weten wat ze daar tegen moeten doen. Ze denken dat wraking een middel is om alsnog hun gelijk te halen. “Het wrakingsverzoek is dan meer een uiting van onmacht”, aldus Sap.
Oneigenlijk gebruik
Sap ziet twee redenen om de wrakingsprocedure zoals die nu verloopt tegen het licht te houden.
In de eerste plaats om het oneigenlijk gebruik van wraking tegen te gaan. Hiervoor is het nodig de gevallen van oneigenlijk gebruik sneller uit te filteren. Daarmee zijn ze bij rechtbank Midden-Nederland al aardig op weg. “Er is een groep burgers die er een genoegen in schept om zaken rond verkeersboetes zo lang mogelijk te traineren. Soms schrijven ze alleen maar de zin: ‘Ik wraak de rechter.’ Wij vragen nu direct welke rechter en waarom. Als ze niet antwoorden, wordt het wrakingsverzoek niet verder in behandeling genomen.” Daarnaast zouden bij voorbaat kansloze verzoeken zonder een formele wrakingszitting kunnen worden afgedaan. “Hierbij valt te denken aan verzoeken die veel te laat zijn ingediend of die zelfs pas binnenkomen na de einduitspraak. Die komen nu allemaal op de zitting, omdat de wet dat voorschrijft. Als dat kan worden afgedaan zonder zitting of met een voorzittersbeslissing, blijven de echte verzoeken over.”
Tijd en aandacht
Een tweede belangrijke reden om naar de procedure te kijken, is om de serieuze wrakingsverzoeken juist die tijd en aandacht te geven die ze verdienen, aldus Sap. Zeker nu het aantal wrakingsverzoeken elk jaar toeneemt. Sap wijst op het belang van het middel van wraking: het is een extra waarborg voor een eerlijke en onafhankelijke procedure. De wrakingskamer Midden-Nederland besteedt veel tijd en aandacht aan de echte wrakingsverzoeken. Volgens de indieners van verzoeken doet de rechtbank dat naar tevredenheid. Dit blijkt ook uit recente onderzoeken van de universiteit Utrecht. Sap: “Ook als het verzoek wordt afgewezen, is men meestal positief. Men voelt zich gehoord, of heeft een duidelijke uitleg gekregen waarom het verzoek niet slaagt.” De Raad voor de rechtspraak liet recent onderzoek doen naar de wrakingsprocedure.
