Bestrijding van fraude met mest vereist veel opsporing

Er is geen land in Europa waar zo veel dierlijke mest per hectare geproduceerd wordt als Nederland. Gebruik van te veel mest vervuilt bodem en grondwater. Het afvoeren van de overbodige mest is duur. De NVWA ziet toe op de regels voor het transport, het verwerken en het gebruik van mest. Om de kosten voor mestafzet te drukken zijn er bedrijven die frauderen met deze regels, met milieuschade tot gevolg.

Vorig jaar is binnen de NVWA kennis en kracht gebundeld om fraude beter aan te pakken met de oprichting van het Fraude Expertise Knooppunt (FEK). Fraude speelt niet alleen bij mest maar komt ook voor bij onder andere voedsel, diergeneesmiddelen en gewasbeschermingsmiddelen. Bij het knooppunt komt expertise bij elkaar van recherche, toezicht en juristen. Samen bedenken zij hoe de fraude het slimst kan worden bestreden en met welke instrumenten. Jan Clevering is een van de betrokkenen. Als ervaren rechercheur deelt hij zijn opsporingskennis, bijvoorbeeld door coaching van de toezichtinspecteurs (BOA's) die de fraudeprojecten oppakken.

Zo’n expertiseknooppunt heeft z'n nut al bewezen. In 2016 zijn 12 verschillende casussen opgepakt waar sprake was van fraude. Een daarvan ging over fraude met meststoffen.

Zo ingewikkeld als de mestwetgeving is, zo ingewikkeld is de fraude. Opsporing vergt minutieus onderzoek in boekhoudingen van boeren, tussenpersonen, bemiddelaars en accountants.

"Toen 2 jaar geleden het melkquotum werd afgeschaft en boeren ongelimiteerd hun veestapel lieten groeien, ontstonden er problemen. Boeren bezitten namelijk niet genoeg grond om die extra mest kwijt te kunnen." Dit was een sterke prikkel om de regels niet na te leven.

Informatierechercheur Jan Clevering doet bij de NVWA al jaren onderzoek naar fraude. Hij heeft vroeger bij de politie gewerkt. Dat komt hem in dit werk goed van pas. "Op een gegeven moment is het het beste om de boer te confronteren met bewijsstukken. Dat doe ik het liefst aan zijn keukentafel, in een voor hem vertrouwde omgeving, en dan zorgen dat de feiten op tafel komen. Daar komt veel tactiek en mensenkennis bij kijken. Als er een stilte valt, moet je niet meteen gaan praten. Laat er maar een stilte vallen. Vaak blijkt dat de boer niet zelf de fraudeconstructie heeft bedacht. Via zo’n getuigenis komen we op het spoor van wat wij de ‘intellectuele dader’ noemen: de spin in het web. De boer is in overtreding, maar ook een tragische persoon die steeds verder in een fraudezaak wordt meegesleurd. Ik heb meegemaakt dat een boer opgelucht was dat hij een bekentenis kon doen."

Uit het onderzoek naar de fraude blijkt dat op 30 bedrijven is vastgesteld dat, om geen mest te hoeven afvoeren, gronden zijn opgevoerd die niet bij het bedrijf in gebruik zijn. Hiermee overschreden deze bedrijven de gebruiksnormen. Zij worden daarvoor aangeslagen voor een bedrag van 3,5 miljoen euro.

Bron: Jaarverslag 2016 NVWA