Bestrijding van witwassen van geld en terrorismefinanciering: Commissie beoordeelt risico's en roept op de regels beter toe te passen
/De Europese Commissie stelde op 24 juli een mededeling en vier verslagen vast om Europese en nationale autoriteiten te helpen witwassen en terrorismefinanciering beter aan te pakken. De Commissie-Juncker heeft met de vierde en vijfde antiwitwasrichtlijnen krachtige EU-regels ingevoerd en de toezichthoudende rol van de Europese Bankautoriteit versterkt. In de verslagen wordt benadrukt dat de richtlijnen volledig ten uitvoer moeten worden gelegd en dat een aantal structurele tekortkomingen in de uitvoering van de EU-regels voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering nog steeds moet worden verholpen. Het pakket dient als basis voor toekomstige beleidskeuzes voor de verdere versterking van het EU-antiwitwaskader.
Frans Timmermans, eerste vicevoorzitter: "We moeten het criminelen en terroristen onmogelijk maken om ons financiële systeem te misbruiken en de veiligheid van de Europeanen in gevaar te brengen. Daartoe kunnen enkele zeer concrete verbeteringen snel worden doorgevoerd. De Commissie blijft de lidstaten hierbij steunen en zal zich ook bezinnen op een oplossing voor de overige structurele uitdagingen."
Valdis Dombrovskis, die als vicevoorzitter belast is met de Euro en Sociale Dialoog en tevens verantwoordelijk is voor Financiële Stabiliteit, Financiële Diensten en Kapitaalmarktenunie: “Een geloofwaardig kader voor het voorkomen en bestrijden van witwassen en terrorismefinanciering is van cruciaal belang voor het handhaven van de integriteit van het Europese financiële systeem en het beperken van de risico's voor de financiële stabiliteit. De analyse van vandaag wijst echter opnieuw uit dat onze krachtige antiwitwasregels niet door alle banken en in alle EU-landen gelijkelijk worden toegepast. De capaciteit van de Unie om misbruik van het financiële systeem te voorkomen wordt hierdoor structureel belemmerd. Dit probleem moet zo snel mogelijk worden opgelost.”
Věra Jourová, commissaris voor Justitie, Consumentenzaken en Gendergelijkheid: “We beschikken op EU-niveau over strenge antiwitwasregels, maar die moeten wel door alle lidstaten worden toegepast. We willen niet dat criminelen kunnen gebruikmaken van zwakke schakels in de EU. De recente schandalen maken duidelijk dat de lidstaten dit probleem met spoed moeten aanpakken.”
De mededeling over een betere toepassing van het EU-kader voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering “XXXXXXXXXXXX” geeft een overzicht van de vier verslagen die vandaag worden gepubliceerd: het verslag over de supranationale risicobeoordeling biedt een actuele inventarisatie van de sectorale risico's in verband met witwassen en terrorismefinanciering. In de verslagen over de beoordeling van recente geruchtmakende witwaszaken in de financiële sector, over de financiële-inlichtingeneenheden en over de interconnectie van de centrale registers van bankrekeningen worden de tekortkomingen met betrekking tot het toezicht op en de samenwerking inzake antiwitwasregels geanalyseerd. Ook wordt erin beschreven hoe deze tekortkomingen zouden kunnen worden verholpen.
Beoordeling van witwasrisico's in de interne markt
Het verslag over de supranationale risicobeoordeling is een instrument dat de lidstaten helpt bij het onderkennen en aanpakken van risico's van witwassen en terrorismefinanciering. Sinds 2017 brengt de Commissie een dergelijk verslag om de twee jaar uit.
Het verslag maakt duidelijk dat de meeste aanbevelingen van de eerste supranationale risicobeoordeling door de diverse actoren zijn opgevolgd. Er blijft echter sprake van een aantal horizontale kwetsbaarheden, met name ten aanzien van anonieme producten, de identificatie van uiteindelijke begunstigden en nieuwe, ongereguleerde producten zoals virtuele activa. Sommige hiervan zullen worden aangepakt wanneer binnenkort de vijfde antiwitwasrichtlijn wordt omgezet. Ook wordt er in het verslag op gewezen dat een aantal lidstaten de vierde antiwitwasrichtlijn nog niet volledig heeft omgezet. De Commissie roept de lidstaten op om de richtlijn volledig ten uitvoer te leggen en de aanbevelingen van dit verslag ter harte te nemen. Dit zou de samenwerking tussen de toezichthouders ten goede komen, ervoor zorgen dat de meldingsplichtige entiteiten beter op de hoogte zijn, en de identificatie van uiteindelijke begunstigden vergemakkelijken.
Beoordeling van en lessen uit recente witwaszaken
Na een aantal gedachtewisselingen met het Europees Parlement en een verzoek van de Raad in december 2018 heeft de Europese Commissie tien recente, algemeen bekende witwaszaken door banken in de EU geanalyseerd om een beeld te krijgen van huidige tekortkomingen en een mogelijke oplossing te schetsen.
Het verslag streeft geen volledigheid na, maar maakt wel het volgende duidelijk:
in een aantal van de geanalyseerde zaken hebben banken de antiwitwasregels niet echt nageleefd of in het geheel niet gevolgd. Het ontbrak die banken aan de juiste interne mechanismen om witwassen te voorkomen en ofschoon zij een riskant bedrijfsmodel hanteerden, brachten zij geen lijn in hun beleid ter bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering. Ook is geconstateerd dat zowel binnen individuele entiteiten als op groepsniveau de betrokken beleidslijnen onvoldoende worden gecoördineerd.
De toezichtsmaatregelen van de nationale autoriteiten liepen sterk uiteen wat betreft timing en efficiëntie. Er bestonden grote verschillen in prioriteitstelling, middelen, deskundigheid en beschikbare instrumenten. Met name hadden de toezichthouders wat betreft het toezicht van/op? een bankgroep de neiging om te veel vertrouwen te stellen in het antiwitwaskader van de gastlidstaten; dit ging ten koste van de doeltreffendheid van de toezichtmaatregelen in grensoverschrijdende zaken op EU-niveau. Bovendien leidde de verdeling van de bevoegdheden tot ondoeltreffende samenwerking tussen antiwitwasinstanties, toezichthouders, financiële-inlichtingeneenheden en rechtshandhavingsautoriteiten.
Deze tekortkomingen duiden erop dat de uitvoering van de EU-regels nog steeds met structurele problemen gepaard gaat; deze zijn slechts ten dele opgelost. Doordat de regelgeving en het toezicht versnipperd zijn en de overheidsdiensten over vele taken, bevoegdheden en instrumenten beschikken, ontstaan zwakke punten bij de uitvoering van EU-regels. De tekortkomingen van de antiwitwasmaatregelen en het toezicht zijn het duidelijkst in grensoverschrijdende situaties, zowel binnen de EU als met betrekking tot derde landen. Hoewel banken en toezichthouders belangrijke maatregelen hebben genomen, moet er nog meer gebeuren. Zo is er meer harmonisering tussen de lidstaten nodig en moet het toezicht worden verscherpt.
Nauwere samenwerking tussen de financiële-inlichtingeneenheden nodig
Financiële-inlichtingenheden (FIE's) spelen in elk land een grote rol bij het onderkennen van witwasrisico's. Het FIE-platform van de EU (een deskundigengroep van de Commissie) heeft de laatste jaren gezorgd voor veel betere samenwerking, maar de Commissie constateert dat er nog een aantal kwesties moet worden opgelost:
Toegang van FIE's tot informatie: door verschillen in termen van status, bevoegdheden en organisatie hebben bepaalde FIE's geen toegang tot relevante informatie (van financiële, bestuurlijke en rechtshandhavingsinstanties) en kunnen zij die niet delen.
De informatie-uitwisseling tussen FIE's is nog steeds onvoldoende en verloopt vaak te traag.
IT-instrumenten: FIE's beschikken soms ook niet over de juiste IT-middelen voor doeltreffende import/export van gegevens via FIU.net, het daartoe bestemde netwerk.
Het beperkte toepassingsgebied van het FIE-platform van de EU, dat niet volstaat voor het tot stand brengen van wettelijk bindende modellen, richtsnoeren en normen.
In het verslag wordt een aantal concrete veranderingen gesuggereerd, zoals een nieuw ondersteuningsmechanisme ter bevordering van de samenwerking tussen de FIE's in de EU.
Interconnectie van centrale registers van bankrekeningen
Het verslag over de interconnectie van centrale registers van bankrekeningen bevat een aantal elementen waarmee rekening dient te worden gehouden waar het gaat om een mogelijke interconnectie van centrale registers van bankrekeningen en terugzoeksystemen. De Commissie oppert dat daarvoor eventueel gebruik zou kunnen worden gemaakt van een gedecentraliseerd systeem met een gemeenschappelijk platform op EU-niveau. Om de interconnectie tot stand te brengen zou wetgeving moeten worden vastgesteld, na overleg met de lidstaten, de FIE's, rechtshandhavingsinstanties en bureaus voor de ontneming van vermogensbestanddelen.
Volgende stappen
De verslagen van vandaag fungeren als input voor het toekomstige debat over het verdere optreden op dit gebied. Dat zal onder meer gaan over de verplichtingen van financiële instellingen en de bevoegdheden en instrumenten die nodig zijn voor doeltreffend toezicht. De huidige mate van integratie van de bankenmarkt zal ook tot nadere werkzaamheden nopen met betrekking tot de grensoverschrijdende aspecten van het kader ter bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering. De Commissie blijft de tenuitvoerlegging van de EU-antiwitwasregels door de lidstaten nauwlettend volgen.
Achtergrond
Onder leiding van de Commissie-Juncker heeft de EU het kader ter bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering versterkt door de vierde antiwitwasrichtlijn vast te stellen, die uiterlijk in juni 2017 door de lidstaten moest worden omgezet. De Commissie beoordeelt de omzetting van de vierde antiwitwasrichtlijn en gaat ook na of de lidstaten de regels correct toepassen. De Commissie heeft inbreukprocedures ingeleid tegen het merendeel van de lidstaten, aangezien zij van oordeel was dat uit de kennisgevingen die zij had ontvangen van de lidstaten, niet kon worden afgeleid dat de richtlijn volledig was omgezet.
De vijfde antiwitwasrichtlijn zal de bevoegdheden van de FIE's verbeteren, de transparantie inzake de uiteindelijke begunstigden vergroten en het gebruik van virtuele valuta en vooraf betaalde kaarten regelen teneinde terrorismefinanciering beter te voorkomen. De lidstaten dienen de richtlijn uiterlijk in januari 2020 in nationale wetgeving om te zetten.
Nadat in 2018 meerdere gevallen van witwassen /witwaszaken/witwasaffaires aan het licht waren gekomen, zette de Commissie in mei 2018 samen met de Europese toezichthoudende autoriteiten en de Europese Centrale Bank een gezamenlijke werkgroep op. Op basis van de aanbevelingen van de werkgroep kwam de Commissie in september 2018 met een mededeling over de versterking van het Uniekader voor prudentieel en antiwitwastoezicht en met nieuwe regels ter versterking van de rol van de Europese Bankautoriteit. Dit leidde er in december 2018 toe dat de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering binnen de wetgeving inzake prudentiële bankpraktijken werd versterkt door de vaststelling van de vijfde richtlijn kapitaalvereisten.
