Betere bescherming van klokkenluiders: nieuwe EU-regels gaan in vanaf 2021
/De EU zal klokkenluiders zeer gedegen bescherming bieden in tal van sectoren, waaronder overheidsopdrachten, financiële diensten, witwassen, product- en vervoersveiligheid, nucleaire veiligheid, volksgezondheid, consumentenbescherming en gegevensbescherming.
De Europese Raad heeft nieuwe regels aangenomen over klokkenluiderbescherming. Volgens de nieuwe regels zullen organisaties (zowel particuliere als openbare) over veilige kanalen moeten beschikken voor het melden van onregelmatigheden, zowel intern als aan overheidsinstanties. Ook krijgen klokkenluiders gedegen bescherming tegen represailles, en moeten nationale instanties burgers deugdelijk informeren en overheidsfunctionarissen leren hoe zij met klokkenluiders moeten omgaan.
De wetgeving zal nu formeel worden ondertekend en in het Publicatieblad worden bekendgemaakt. De lidstaten hebben 2 jaar de tijd om de nieuwe regels om te zetten in nationaal recht.
De EU houdt vast aan een goed functionerend, op de rechtsstaat gebaseerd, democratisch bestel. Dat betekent ook dat klokkenluiders die de moed hebben om meldingen te doen, in de hele EU een uitstekende bescherming moeten krijgen. Het onthullen van malversaties zou niemand zijn of haar reputatie of baan mogen kosten.
Anna-Maja Henriksson, de Finse Minister van Justitie
Hieronder volgt een overzicht van de belangrijkste elementen van het compromis.
Er worden binnen bedrijven/overheidsorganisaties meldingskanalen gecreëerd: in bedrijven met meer dan 50 werknemers of gemeenten met meer dan 10 000 inwoners moeten er verplicht effectieve en efficiënte meldingskanalen komen. Dat zal bijdragen tot de ontwikkeling van een gezonde bedrijfscultuur.
Hiërarchie van meldingskanalen: klokkenluiders worden aangemoedigd om eerst de interne kanalen van hun organisatie te gebruiken, voordat ze de externe kanalen benutten die door de overheid moeten worden opgezet. Hoe dan ook zullen klokkenluiders die toch eerst de externe kanalen gebruiken, hun bescherming niet kwijtraken.
De nieuwe regels beschermen mensen met veel uiteenlopende profielen: de bescherming geldt voor een groot aantal profielen van mensen die informatie zouden kunnen verkrijgen over inbreuken in een werkomgeving, bv. werknemers, waaronder ambtenaren op nationaal of lokaal niveau, vrijwilligers en stagiairs, niet bij het bestuur betrokken leden, aandeelhouders, enz.
Een breed toepassingsgebied: de nieuwe regels zullen gelden voor sectoren als overheidsopdrachten, financiële diensten, witwaspreventie, volksgezondheid enz. Voor de rechtszekerheid bevat een bijlage bij de richtlijn een lijst met alle bestreken EU-wetgevingsinstrumenten. De lidstaten kunnen bij de uitvoering van de nieuwe regels verder gaan dan deze lijst.
Steun- en beschermingsmaatregelen voor klokkenluiders: de regels bevatten waarborgen om klokkenluiders te beschermen tegen represailles, zoals schorsing, demotie of intimidatie. Mensen die klokkenluiders helpen, zoals collega’s en verwanten, worden ook beschermd. De richtlijn bevat ook een lijst van alle steunmaatregelen die voor klokkenluiders worden ingevoerd.
Feedbackverplichtingen voor overheidsinstanties en bedrijven: de regels creëren een verplichting om binnen 3 maanden te reageren op en gevolg te geven aan meldingen van klokkenluiders (in gerechtvaardigde gevallen kan de termijn worden verlengd tot 6 maanden voor externe kanalen).
Achtergrond
Klokkenluiders zijn mensen die in de context van hun werk wantoestanden melden die schade kunnen toebrengen aan het algemeen belang, bijvoorbeeld aan het milieu, de volksgezondheid, de consumentenveiligheid of de overheidsfinanciën.
De bescherming van klokkenluiders is momenteel versnipperd. Op dit ogenblik hebben slechts 10 EU-landen een alomvattende wet ter bescherming van klokkenluiders. Op EU-niveau is er maar in een heel beperkt aantal sectoren wetgeving van kracht (vooral op het gebied van financiële diensten) met klokkenluidersmaatregelen.
In een studie die de Commissie in 2017 heeft laten uitvoeren, werd het verlies van potentiële voordelen als gevolg van gebrekkige bescherming van klokkenluiders alleen al in de sector overheidsopdrachten voor de gehele EU op € 5,8 tot € 9,6 miljard per jaar geraamd.
