Hoge Raad en parket bij de Hoge Raad: focus op rechtsontwikkeling en maatschappelijke betekenis

“De Hoge Raad neemt als hoogste rechter beslissingen in civiele zaken, strafzaken en belastingzaken. Dat zijn beslissingen in individuele zaken. Maar de taak van de hoogste rechter gaat verder. Hij heeft ook de uitdrukkelijke taak om te zorgen voor de rechtseenheid en de rechtsontwikkeling in ons land. Maatschappelijk is dat een belangrijke taak. Op die manier kan de Hoge Raad niet alleen bescherming bieden aan partijen die een zaak aan hem voorleggen. Hij kan daarmee aan veel meer mensen de richting wijzen op juridisch gebied, duidelijkheid bieden hoe de wet moet worden uitgelegd. Het bijdragen aan de rechtsontwikkeling is tegenwoordig de kerntaak van de Hoge Raad.”

Maarten Feteris, president Hoge Raad

De Hoge Raad en het parket bij de Hoge Raad hebben er in 2018 onverkort naar gestreefd de rechtsontwikkeling via de cassatierechtspraak helder gestalte te geven. Dat staat in het jaarverslag 2018 dat is gepubliceerd. Om daarvoor voldoende armslag te hebben is ook in 2018 bewust voortgegaan met het benadrukken van de zaken die er in juridisch opzicht toe doen. Dit sluit ook aan bij een internationale tendens. In dit jaarverslag komt uitgebreid aan de orde hoe de Hoge Raad dit doet. In alle drie de rechtsgebieden zijn in 2018 tal van conclusies geschreven door het parket en arresten gewezen door de Hoge Raad die een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan de rechtsontwikkeling in ons land. In het jaarverslag wordt per rechtsgebied een kleine selectie van uitspraken belicht die in 2018 een belangrijke bijdrage heeft geleverd aan de ontwikkeling van het recht. Deze arresten zijn – anders dan de voorgaande jaren – wat meer in beschouwende en bespiegelende zin beschreven. Waarom is dit arrest van belang geweest voor de rechtsontwikkeling, wat betekent dit en welke juridische en maatschappelijke ontwikkelingen speelden op de achtergrond?

Het jaarverslag gaat ook in op de maatschappelijke betekenis van de Hoge Raad. Om goed recht te kunnen spreken, zal de Hoge Raad goed moeten luisteren naar wat er leeft en speelt in de juridische praktijk en in de samenleving zelf. Niet om met de laatste wind van de dag mee te waaien, maar wel om voeling te houden met wat er leeft en wat in brede kring wordt ervaren. De Hoge Raad heeft dat in 2018 gedaan door intensiever in verbinding te staan met de samenleving om te weten wat er speelt. Bijvoorbeeld door het nieuws en de media goed te volgen, door intensief en interactief gebruik van sociale media, de jaarlijkse open dag, het geven van lezingen, het bijwonen van discussiebijeenkomsten en vele ontvangsten van studenten en scholieren bij de Hoge Raad.

Verder door contact te hebben met de andere hoogste rechters en vele andere rechters, nationaal en internationaal. Door contacten met andere rechters krijgt de Hoge Raad sneller en beter inzicht in juridische problemen die landelijk en internationaal spelen. Vaak zijn dat ook problemen die van maatschappelijk belang zijn. Waar mogelijk kan de Hoge Raad zo in een vroeg stadium meehelpen aan een oplossing. Dat is een zinvolle manier om invulling te geven aan zijn rechtsvormende taak.

En de Hoge Raad doet dit ook in zijn contacten met de wetgever. Rechtsvorming gaat over het maken van rechtsregels zowel door de wetgever áls door de rechtspraak. De contacten tussen de wetgever en de Hoge Raad als hoogste rechter zijn hierbij van groot belang.

In 2017 is de Hoge Raad in zijn jaarverslag gestart met de zogenoemde ‘signalen aan de wetgever’. Het gaat dan om door de Hoge Raad geconstateerde juridisch-technische onvolkomenheden in wet- en regelgeving waar hij bij de behandeling van zaken zo nu en dan tegenaan loopt. Als de tekortkoming van voldoende belang is, geeft de Hoge Raad dit nu explicieter terug aan de wetgever: via zijn arresten en via het jaarverslag. In 2018 heeft de Hoge Raad in tien arresten zo’n signaal gegeven.

Het jaarverslag is als volgt opgebouwd. Eerst wordt in de rubriek ‘2018 Uitgelicht’ een aantal beschouwingen gegeven over het afgelopen jaar waarbij de rechtsontwikkeling en de maatschappelijke betekenis van de Hoge Raad centraal staan. Per rechtsgebied wordt vervolgens een klein aantal belangrijke arresten beschreven, ook van de vierde kamer (ombudskamer) van de Hoge Raad. Verder worden de ontwikkelingen bij het parket bij de Hoge Raad toegelicht en doen de president en de procureur-generaal verslag van de externe en interne klachten. Uiteraard worden ook de belangrijkste productie- en personele cijfers weergegeven.

Bron: Hoge Raad