Landelijk beeld fraude als ondermijnende criminaliteit
/Door het Landelijk Informatie en Expertise Centrum (LIEC) is een landelijk beeld van ondermijnende criminaliteit opgesteld. De opgestelde rapportage geeft zicht op en inzicht in effecten en gelegenheidsstructuren van ondermijnende criminaliteit, met als doel om een bijdrage te leveren aan de aanpak hiervan. In de rapportage is een beschrijving van enkele fenomenen van ondermijnende criminaliteit opgenomen: drugscriminaliteit, mensenhandel, fraude en witwassen; aangevuld met praktijkvoorbeelden.
Tijdens de interviews met afgevaardigden van de RIEC-bureaus kwamen als op zichzelf staand fenomeen, of tussen neus en lippen door, diverse vormen van fraude ter sprake die als een dusdanige bedreiging voor de integriteit van het economisch systeem gezien kunnen worden, dat ze als ondermijnende criminaliteit kunnen worden gezien. De fraudevormen worden niet altijd even inhoudelijk en diepgaand omschreven, aangezien de RIEC-respondenten aangaven dat fraude als geheel nog een blinde vlek betreft en dat zij slechts een topje van de ijsberg zien. Qua omvang van het fenomeen zijn ze duidelijk, fraudesignalen komen regelmatig naar voren in diverse casussen: “Het maakt niet uit hoe groot de crimineel is en hoeveel hij zwart verdient, vaak heeft hij er gewoon nog één of meerdere uitkeringen naast.” Respondenten op landelijk niveau geven aan dat er naast deze vormen van fraude op lokaal niveau ook zeer omvangrijke vormen van financieeleconomische fraude spelen die op landelijk niveau opgepakt worden.66 Zoals een respondent aangeeft: “De totale opgespoorde uitkeringsfraude in Nederland in een geheel jaar is gelijk aan één stevige zaak van het Functioneel Parket.” Dit hoofdstuk richt zich voornamelijk op enkele veel voorkomende fraudevormen vanuit een lokaal perspectief.
Fraude met onder andere overheidssubsidies en -toeslagen komt op grote schaal voor in diverse hoedanigheden. Hierbij kan het gaan om grote bedragen tot in de miljoenen per ontvangende partij, of om kleine bedragen die, wanneer de afzonderlijke bedragen bij elkaar opgeteld worden, ook een fors bedrag vormen. Er zijn diverse redenen waarom personen frauderen. De inkomsten uit fraude worden voor diverse doeleinden gebruikt, bijvoorbeeld als startkapitaal om de drugswereld in te stappen, als inkomstenbron naast andere (illegale) inkomsten, of als primaire inkomstenbron. Er kan grofweg een driedeling worden gemaakt, waarbij er geen duidelijke scheidslijn bestaat tussen deze driedeling, maar er veelal sprake is van overlap:
fraude als criminaliteitsvorm an sich, als onafhankelijk verdienmodel waar bij sommige vormen misbruik wordt gemaakt van anderen;
fraude als aspect-criminaliteit, waarbij de fraude een bijkomstig delict betreft van het hoofddelict, of nodig is om het hoofddelict mogelijk te maken;
veel voorkomende fraude op lokaal niveau, oftewel fraudevormen die niet per se in georganiseerd verband worden gepleegd, maar waarbij het in totaal wel om grote hoeveelheden gaat. Hierbij gaat het vaak om een ‘financieel extraatje’ bij lage inkomsten of iets dat er gewoon bij gedaan wordt ‘omdat het zo makkelijk is’.
Lees verder:
Landelijk beeld ondermijnende criminaliteit, Landelijk Informatie en Expertise Centrum (LIEC)
