Op 2 juli heeft minister Ollongren (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) de Monitor Integriteit en Veiligheid 2020 aan de Tweede Kamer aangeboden. De Monitor schijnt onder meer licht op bestuurlijke integriteit en activiteiten die dat versterken.

Waargenomen integriteitsschendingen stabiel, meer periodieke aandacht nodig

In vergelijking met de Monitor uit 2016 zijn er nauwelijks verschillen in de mate waarin politieke ambtsdragers zich in de ogen van hun collega’s houden aan de regels van integriteit. De meest waargenomen vormen van niet-integer gedrag die politieke ambtsdragers (menen te) zien bij hun collega-ambtsdragers zijn verstrengeling met belangen van familie, vrienden of collega’s, het misbruik maken van of niet vertrouwelijk omgaan met gevoelige informatie en het meestemmen over zaken waarin een persoonlijk belang meespeelt.

Verder blijkt dat ruim 90 procent van de politieke ambtsdragers in het decentraal bestuur naar eigen zeggen bekend is met de regelingen, gedragscodes en maatregelen van hun eigen organisatie en passen die ook toe in het werk. In de meeste organisaties staat integriteit dan ook minimaal een keer per jaar op de agenda. Daar waar incidenten rond integriteit afwezig lijken wordt de noodzaak van periodieke integriteits- of dilemmatrainingen minder gevoeld.

Handreiking integriteit van politieke ambtsdragers

Er is een wettelijke verplichting voor provincies, gemeenten en waterschappen om een gedragscode met integriteitsregels voor politieke ambtsdragers op te stellen. De meeste overheidsorganisaties baseren hun gedragscode op de modelgedragscode uit de ‘Handreiking integriteit van politieke ambtsdragers bij gemeenten, provincies en waterschappen’. In de beantwoording van de Kamervragen6 heb ik toegezegd te bekijken of deze modelgedragscode op het punt van oud-volksvertegenwoordigers en oud-bestuurders nog voldoende toereikend is. Samen met de bestuurlijke koepels VNG, IPO en de UvW is inmiddels vastgesteld dat de handreiking met de modelgedragscode moet worden geactualiseerd. Naar verwachting is begin 2021 de nieuwe handreiking met bijbehorende modelgedragscodes klaar.

Wetsvoorstel Bevorderen Integriteit en Functioneren Decentraal Bestuur

Het wetsvoorstel Bevorderen Integriteit en Functioneren Decentraal Bestuur ligt voor advies bij de Raad van State. Met dit wetsvoorstel wordt tegemoetgekomen aan de behoefte van decentrale overheden aan nieuwe mogelijkheden om met integriteitskwesties om te gaan. Zo wordt het voor aankomende wethouders, gedeputeerden, leden van het dagelijks bestuur van waterschappen en eilandgedeputeerden van Bonaire, Sint-Eustatius en Saba verplicht bij hun benoeming een Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) te overleggen. Zonder deze VOG kunnen zij niet worden benoemd. Daarnaast worden bepalingen die betrekking hebben op belangenverstrengeling van bestuurders en volksvertegenwoordigers verduidelijkt.

Naast de bovengenoemde eerste tranche, wordt gewerkt aan een tweede tranche van wetgeving. Daarbij wordt onder andere de risicoanalyse integriteit voor bestuurders, indachtig de motie-Van der Graaf c.s., wettelijk verankerd. De planning is erop gericht dat beide wetsvoorstellen vóór de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2022 in werking zijn getreden. Daarnaast kom ik na de zomer met een nieuw Beleidskader Verboden Handelingen.

Voor meer informatie: