Een actieve advocaat kan bijdragen aan de betrouwbaarheid van de bekentenis of getuigenverklaring. ‘Zo lang de advocaat maar niet dwars door het verhoor heen gaat,’ zei politieadviseur Adri van Amelsvoort op de NVSA-studiemiddag ‘Eindelijk lol van Salduz?’. Maar voor de politie wordt de bekentenis wel minder waard.

De Hoge Raad heeft de kwestie op het bordje van de wetgever gekieperd,’ zei advocaat-hoogleraar Jan Boksem in zijn inleiding over de rechtsbijstand tijdens het politieverhoor. De advocaat-generaal had op grond van de EHRM-rechtspraak namelijk geconcludeerd dat een verdachte bij zijn verhoor wel degelijk recht heeft op juridische bijstand van een raadsman. Maar de Hoge Raad meent van niet.

Boksem is ‘teleurgesteld over de argumenten’ van de Hoge Raad. Omdat de wetgever tot 27 november 2016 de tijd heeft om de Europese Richtlijn te implementeren, kan de verdachte daaraan niet direct rechten ontlenen. In verband met de ‘beleidsmatige, financiële en organisatorische consequenties’ is de Hoge Raad terughoudend met rechtsvorming op dit punt. Zelfs al heeft het Europese Hof al een aantal keer gezegd dat geen bijstand een schending is van artikel 6 EVRM.

Het recht op een raadsman bij het politieverhoor zal volgens Boksem nog wel even op zich laten wachten. ‘Het wetsvoorstel is nu in consultatie, het advies van de Orde is bijna klaar en na de consultatieronde gaat het wetsvoorstel naar de Raad van State. Men wil proberen de volledige implementatietermijn tot november 2016 te benutten.’

De financiële basis voor de rechtsbijstand ontbreekt in de wetsvoorstellen en de AMvB waarin ‘Salduz’ wordt uitgewerkt. Boksem: ‘De kans is groot dat er een vaste toeslag komt, ongeacht de duur en het aantal verhoren. Als een advocaat drie dagen moet werken voor 100 euro loop je de kans dat hij niks doet of de cliënt aanraadt dan maar te zwijgen.’

Geen iPhone of iPad

In de AMvB wordt het recht op rechtsbijstand vooral beperkt, vindt Boksem. Zo mag de advocaat ‘geen onredelijk gebruik’ maken van de bevoegdheden uit het besluit. Maar omdat daarin geen bevoegdheden zijn opgenomen, zou er volgens Boksem beter kunnen staan ‘bevoegdheden uit het Wetboek van Strafvordering’.

De advocaat mag de orde van het verhoor niet verstoren en geen opnamen of aantekeningen maken. Dat hij daarom geen iPhone of iPad mag meenemen, gaat te ver volgens Boksem, die meeschrijft aan het advies van de Orde van Advocaten. Dat de verhorende ambtenaar de advocaat ‘na een vruchteloze waarschuwing’ mag wegsturen, vindt Boksem ook te ver gaan. ‘Het gaat om een recht van de verdachte. Even afkoelen en zonodig de deken waarschuwen is genoeg.’

Beetje tegenspreken

Oud-rechercheur Adri van Amelsvoort, auteur van enkele handleidingen voor de politieopleiding en -praktijk en lid van de Expertgroep algemeen rechercheren, vindt het concept-besluit een achteruitgang vergeleken bij de pilots. ‘Wij vinden dat wij hebben ingeleverd. Je geeft een advocaat een vinger en vul de rest zelf maar in…’

De advocaat kan volgens Van Amelsvoort bijdragen aan de betrouwbaarheid van verklaringen. Bijvoorbeeld door de verhorend rechercheur erop te wijzen dat hij geen ongeoorloofde druk mag uitoefenen. Een goede tegenspreker verhoogt de professionaliteit, vindt hij. Het vertrouwen in de raadsman ondermijnen, is ook een vorm van ongeoorloofde druk. Rechercheurs die in hun ‘opsporingsgeilheid’ te ver gaan, moeten volgens Van Amelsvoort ‘een ander baantje gaan zoeken’.

Een advocaat: ‘Ik hoor vaak van mijn cliënt dat de verhoorder mij zwartmaakt.’

Van Amelsvoort: ‘Je hebt goede verhoorders en hele goeie. De hele goeie geeft de advocaat gelegenheid om vragen te stellen aan het begin of einde van het verhoor. Hele goede verhoorders vinden de advocaat een goede tegenspreker. Zo lang de advocaat niet dwars door het verhoor heen gaat.’

Abdicatie bekentenis

De troonsafstand van de bekentenis zal niet lang meer op zich laten wachten.

Van Amelsvoort: ‘De verklaring van de verdachte was de Koningin van het bewijs. Ik vrees dat dat minder wordt.’

Cees Korvinus: ‘Ik hoor de heer Van Amelsvoort zeggen dat de advocatuur de beste vorm van tegenspraak is en de kwaliteit van het verhoor verhoogt. Daarom moeten interventies kunnen. Dat moet de essentie zijn bij de invulling van het consultatierecht.’

Jan Boksem: ‘Ja, een raadsman moet raad kunnen geven en zo bijdragen aan de kwaliteit van de waarheidsvinding. Daardoor vermindert wel de waarde van het verhoor als opsporingsmiddel en zal de politie het accent verleggen. De sectie stiekem gaat meer doen. Vergelijk het met de FIOD-verhoren: die volgen pas als het onderzoek af is.’

Lian Mannheims: ‘Politiecommissaris Blaauw zei destijds: bij ideale opsporing heb je geen verklaring nodig.’

Jan Boksem: ‘Er zal sowieso meer betekenis worden gehecht aan ander bewijs dan bekentenissen en getuigenverklaringen.’

Bron: NVSA