Op 14 mei 2024 heeft de Tweede kamer ingestemd met het wetsvoorstel om meer vormen van spionage strafbaar te stellen. De toevoeging aan het Wetboek van Strafrecht maakt het mogelijk om op te treden tegen nieuwere vormen van spionage, zoals digitale spionage en diasporaspionage. Doel van de wet is om onze nationale veiligheid, de veiligheid van personen, vitale infrastructuur en hoogwaardige technologieën beter te kunnen blijven beschermen.

Optreden tegen actuele spionageactiviteiten

Nederland is een open samenleving, waarbinnen contact met buitenlandse overheden, bedrijven, wetenschappers, journalisten en tussen burgers mogelijk is en moet blijven. Tegelijkertijd is Nederland kwetsbaar voor spionage. Optreden tegen klassieke vormen van spionage was eerder al mogelijk. Denk daarbij aan het lekken van staats- en bedrijfsgeheimen. Maar de vormen van spionage veranderen de laatste jaren. Om ook strafrechtelijk hiertegen te kunnen optreden is passende wetgeving nodig. Daarom breidt de nieuwe wet de mogelijkheden van strafbaarstelling bij spionage uit.

Vergroot afbeeldingVergroot afbeelding

Beeld: ©ANP

Een vorm van digitale spionage is Remote Access Trojan (RAT). Dit type malware vermomt zich als iets anders en kan na binnendringen op afstand gebruikt worden om toegang te verkrijgen tot een computer en de inhoud ervan.

Ook als een persoon gevoelige informatie lekt die niet gerubriceerd is, of als iemand andere handelingen uitvoert voor een buitenlandse overheid, wordt dat nu strafbaar als het de Nederlandse belangen ernstig kan schaden. Het kan bijvoorbeeld gaan om het delen van gevoelige bedrijfsinformatie die een ander land kan misbruiken, of het doorgeven van persoonsgegevens aan buitenlandse overheden. Bij het lekken van bedrijfsgeheimen kon het OM voorheen alleen een vervolging starten als het bedrijf besloot een klacht bij hen neer te leggen. Nu kan het OM ook zelf besluiten om te vervolgen als de spionageactiviteit uitgevoerd wordt voor een ander land.

Een verandering ten opzichte van vorige wetgeving is de zwaarte van de strafbaarstelling: personen die spionageactiviteiten uitvoeren voor een buitenlandse overheid kunnen een maximale gevangenisstraf van acht jaar krijgen. In uitzonderlijke situaties geldt de maximum straf van 12 jaar. Vanwege de opkomst van digitale spionage kunnen ook computermisdrijven zwaarder worden bestraft als deze begaan zijn voor een buitenlandse overheid en ze schade kunnen toebrengen aan de nationale veiligheid.

Diasporaspionage

Een belangrijk onderdeel van de wetsuitbreiding is het tegengaan van diasporaspionage. Hierbij proberen buitenlandse mogendheden invloed uit te oefenen binnen gemeenschappen in Nederland die uit die landen afkomstig zijn. Ze verzamelen bijvoorbeeld (persoons)gegevens en proberen burgers vanuit een eigen belang te beïnvloeden. Buitenlandse overheden deinzen er daarbij niet voor terug om leden van de gemeenschap te mobiliseren om tegenstanders en critici binnen die gemeenschappen te censureren of onder druk te zetten om mee te werken. De nieuwe wet maakt deze activiteiten strafbaar. Met het aannemen van dit wetsvoorstel is daarmee een stap gezet in het verhogen van de weerbaarheid tegen statelijke dreigingen.

Waarborging

Onze open samenleving blijft daarbij gewaarborgd: contact met buitenlandse partijen of organisaties blijft mogelijk. Er is volgens de wet alleen sprake van strafbaarstelling als iemand spionageactiviteiten uitvoert voor buitenlandse overheden die schade toebrengen aan zwaarwegende Nederlandse belangen én als degene die hieraan meewerkt zich er bewust van is dat hij die belangen mogelijk in gevaar brengt, dit beoogt of op de koop toe neemt. Wanneer de wet in werking treedt is afhankelijk van de behandeling door de Eerste Kamer.