'Verharding maatschappelijk klimaat leidt tot symboolwetgeving' | Afscheidscollege hoogleraar Strafrecht Theo de Roos

Het maatschappelijke klimaat om strenger te straffen leidt tot onzorgvuldige wetgeving, stelt hoogleraar Strafrecht en Strafprocesrecht Theo de Roos in zijn afscheidscollege op vrijdag 17 mei. Hij licht dat toe met voorbeelden van wetgeving, onder meer van het kabinet-Rutte. Georganiseerde misdaad, immigratiebewegingen in Europa en hogere verwachtingen van de strafrechtspraak bij burgers hebben de afgelopen decennia geleid tot een grimmig beeld dat wordt weerspiegeld in het Nederlandse strafrecht, betoogt prof. mr. Theo de Roos.

Een voorbeeld van deze verharding van het maatschappelijke klimaat is het wetsvoorstel voor strafbaarstelling van illegaal verblijf van vreemdelingen, afkomstig van het eerste kabinet-Rutte. Het voorstel houdt in dat meerderjarige vreemdelingen die niet rechtmatig in Nederland verblijven, worden gestraft met een geldboete. De regering claimt dat de afschrikwekkende werking van deze wet meerwaarde heeft, maar gevolgen van de wet zijn dat mensen die niet uitgezet kunnen worden de toegang op onderwijs voor hun kinderen, rechtsbijstand en bescherming tegen mensenhandel en andere misdrijven wordt ontzegd. “Het lijkt erop dat wij hier van doen hebben met symboolwetgeving in de slechtste zin van het woord”, aldus De Roos. “Het kabinet neemt op de koop toe dat de wet in de handhavingspraktijk grote problemen kan opleveren en geen of slechts een marginale afschrikwekkende werking heeft.”

Behalve voor bovengenoemd wetsvoorstel ontbreekt overtuigende empirische ondersteuning bijvoorbeeld ook voor de nieuwe wet om de categorie misdrijven waarvoor geen verjaring geldt, uit te breiden. De wet wekt de verwachting dat meer misdrijven vervolgd gaan worden, maar dat is bij gelijkblijvende capaciteit niet haalbaar, zeker niet bij verjaarde misdrijven die moeilijker te bewijzen zijn.

Met deze en andere voorbeelden (waaronder de levenslange gevangenisstraf) laat De Roos in zijn afscheidscollege zien dat het klimaat om strenger te straffen leidt tot onzorgvuldige wetgeving die principes als gerechtigheid, rechtszekerheid en doelmatigheid compromitteren. De Roos: ”De noodzaak om alert en (pro)-actief wetgeving en beleid zeer kritisch te blijven volgen is groter dan ooit.”.

Prof. mr. Theo de Roos was sinds 2005 hoogleraar Strafrecht en Strafprocesrecht aan Tilburg University. Eerder was hij hoogleraar de Universiteit Leiden,  wetenschappelijk medewerker bij het Willem Pompe Instituut voor Strafrechtswetenschappen aan de Universiteit Utrecht en hoogleraar aan de Universiteit Maastricht. De Roos werd geboren in Tilburg en studeerde Rechten aan de Vrije Universiteit in Amsterdam.

Prof. mr. Theo de Roos houdt zijn afscheidsrede op vrijdag 17 mei om 16.15 uur in de aula van Tilburg University. Titel rede: Grimmig spiegelbeeld. Ontwikkelingen in de strafwetgeving in de laatste decennia.