De lancering van de veelbesproken chatbots ChatGPT en Bard Gemini heeft niet alleen de interesse van legale partijen gewekt, maar ook die van criminelen. Zo berichtte BBC News dat op basis van ChatGPT er chatbots in omloop zijn die e-mails, teksten en andere berichten op sociale media kunnen genereren en versturen om personen op te lichten.1 Zulke bots staan bekend onder veelzeggende namen als Crafty Emails, WormGPT en FraudGPT. Canadese onderzoekers ontdekten ook het bestaan van DarkBART, een door criminelen zelfgemaakte darknetversie van Googles Bard Gemini, waarmee phishingcampagnes kunnen worden opgezet en malware kan worden gemaakt en verspreid. OpenAI, het Amerikaanse bedrijf achter ChatGPT, kwam met de volgende reactie op de onthullingen: ‘We don’t want our tools to be used for malicious purposes, and we are investigating how we can make our systems more robust against this type of abuse.’

Inmiddels hebben AI-toepassingen hun weg gevonden naar alle domeinen in de samenleving. AI wordt niet alleen in de private sector gebruikt, ook publieke partijen zetten AI in om hun dienstverlening te verbeteren of om bepaalde taken efficiënter te kunnen uitoefenen. Zo gebruikt de Nationale Politie verschillende AI-tools in het kader van de opsporing en handhaving van criminaliteit, waaronder toepassingen die zowel ‘voorspellend’ als ‘in real time’ en ‘retrospectief’ kunnen worden ingezet. Zowel private als publieke partijen maken daarbij gebruik van verschillende typen algoritmen, van eenvoudige toepassingen, waaronder beslisbomen en data-uitwisselingssystemen, tot technisch zeer complexe toepassingen, zoals machine learning, waarbij het algoritme zijn eigen weg gaat en zich kan onttrekken aan het zicht en vermogen van betrokken professionals. Hoewel de intelligentie van AI een ingewikkeld onderwerp is waarover veel wordt gediscussieerd, gaat het bij AI vooral om deze zeer complexe toepassingen, in het bijzonder om systemen die – met een zekere mate van zelfstandigheid – acties ondernemen om bepaalde doelen te bereiken.

Hoewel de maatschappelijke discussie over AI en de rol van algoritmen in onze samenleving is losgebarsten, is dat nog amper zichtbaar op de criminologische radar. AI in relatie tot het plegen van criminaliteit krijgt weinig tot geen aandacht. Dit terwijl de doorwerking en inzet van AI het speelveld van cybercriminaliteit aanzienlijk kunnen verruimen. AI-toepassingen zoals gratis toegankelijke chatbots hebben namelijk de drempel verlaagd voor personen met criminele intenties. Dat komt omdat voor het gebruik van deze chatbots geen hoog kennisniveau nodig is. Daarmee kan in potentie zowel het dader- als het slachtofferschap toenemen. Ook kan AI leiden tot nieuwe vormen van criminaliteit, die maatschappelijk meer schade kunnen aanrichten dan al langer bestaande vormen van cybercriminaliteit (denk aan online fraude en cyberpesten). Maar met welke vormen van AI-criminaliteit moet er rekening worden gehouden?

In dit artikel geven de auteurs op basis van een uitgebreide literatuurstudie een overzicht van de meest actuele verschijningsvormen van AI-criminaliteit. Hiertoe onderscheiden we drie vormen van AI-criminaliteit: (1) met AI, (2) gericht op AI en (3) door AI. Voordat we ingaan op deze indeling bespreken we eerst hoe AI het veiligheidsdomein verandert. Vervolgens gaan we in op de resultaten van het literatuuronderzoek naar AI-criminaliteit. In de conclusie duiden we de verschillen tussen AI-criminaliteit en cybercrime en bespreken we tot welke vragen en uitdagingen AI-criminaliteit leidt voor de preventie en opsporing ervan.

Lees verder: