Ne bis in idem is een belangrijk beginsel in onze rechtsstaat. Met de opkomst van de bestuurlijke handhaving in de jaren negentig, is inmiddels ook de gecodificeerde una via-leer verworden tot een belangrijke pijler die overtreders bescherming biedt tegen dubbele bestraffing én vervolging, voor zover er sprake kan zijn van het opleggen van zowel een strafrechtelijke sanctie als een bestuurlijke boete. In het alcoholslotarrest is het verbod op dubbele bestraffing én vervolging zelfs als ‘beginsel van een goede procesorde’ aangemerkt. Daarmee lijkt het een beginsel te zijn waar niet zomaar aan kan worden getornd.

De vraag doet zich echter voor of dat standpunt wel kan worden volgehouden. Internationale jurisprudentie lijkt de weg te hebben vrijgemaakt voor een minder strenge interpretatie van het una via-beginsel. Daarnaast kan men zich afvragen of de codificatie van het una via-beginsel in art. 5:44 lid 1 Awb niet teveel ruimte laat bestaan voor het gedurende te lange tijd volgen van twee bestraffende wegen, nu er pas in een vrij laat stadium een keuze gemaakt hoeft te worden voor een definitieve weg. En welke (praktische) implicaties heeft het moment van deze keuze voor de overtreder? Zeker indien aanvankelijk gekozen is voor de inzet van het strafrecht waarbij een verdachte voorlopig gehecht is, en later alsnog wordt gekozen om van verdere vervolging af te zien en vervolgens een bestuurlijke boete wordt opgelegd, lijken er belangrijke bezwaren te kleven aan de una via-regeling in haar huidige vorm en daarmee aan de rechtsbescherming voor de overtreder.

In dit artikel wordt daarop ingegaan. Allereerst wordt de codificatie van het una via-beginsel besproken. Vervolgens wordt aandacht besteed aan internationale jurisprudentie, waardoor zoals gezegd het una via-beginsel wat meer op losse schroeven komt te staan. Aan de hand van een (hypothetische) casus zal vervolgens worden besproken welke haken en ogen er kunnen zitten aan de huidige invulling van het una via-beginsel.

Lees verder: