In het bestuurlijke sanctierecht wordt een onderscheid gemaakt tussen herstelsancties en bestraffende sancties. De bestuurlijke boete is blijkens art. 5:40 Awb een (bestuurlijke) sanctie die als bestraffend wordt aangemerkt. Dit geldt niet voor de last onder bestuursdwang en de last onder dwangsom. Onder deze sancties worden verstaan herstelsancties, zo blijkt uit art. 5:21 respectievelijk 5:31d Awb. Volgens Hartmann en Sackers valt niet te ontkennen dat aan herstelsancties bestraffende trekjes kleven, omdat ze ingrijpend kunnen zijn en behoorlijke financiële consequenties kunnen hebben.

Naar aanleiding van recente uitspraken van zowel de civiele als de strafkamer van de Hoge Raad is een discussie ontstaan over het al dan niet bestraffende karakter van de last onder dwangsom. Twee arresten van de Hoge Raad over de toepassing van de (last onder) dwangsom hebben auteurs ertoe gebracht te betogen dat deze sanctie bestraffend zou zijn.

Recentelijk heeft Verschaeren opgemerkt dat het voorstelbaar is dat onder omstandigheden een last onder dwangsom een punitieve sanctie oplevert, indien de betrokkene niet in staat is om te voldoen aan de onderliggende verplichting. Verschaeren baseert dit oordeel op een overweging van de civiele kamer van de Hoge Raad. Van Eijsden kan zich voorstellen dat een niet-gemaximaliseerde dwangsom op enig moment een punitieve sanctie wordt. Ten aanzien van een arrest van de strafkamer van de Hoge Raad over de cumulatie van een last onder dwangsom en een strafrechtelijke vervolging merkt Reijntjes op dat het aanmerken van de last onder dwangsom als reparatoir een ‘listige juristenredenering’ is en hij beschouwt deze sanctie als bestuursstrafrecht. Hij spreekt in dit van verband van Spielerei. In een recente conclusie van Staatsraad Advocaat-Generaal Wattel merkt hij op dat aan de invordering van een last onder dwangsom een ‘punitief luchtje’ zit. Snijden deze opvattingen over de last onder dwangsom hout? Of moeten zij worden aangemerkt als misvattingen over deze bestuurlijke sanctie?

In deze bijdrage staat de volgende vraag centraal: ‘In hoeverre kan de last onder dwangsom worden aangemerkt als een bestraffende sanctie?’

Lees verder: