De afgelopen maanden hebben de Nederlandse media bol gestaan van de verhalen over de schikking in september 2018 van EUR 775 miljoen tussen ING Bank Nederland en het Openbaar Ministerie (OM). ING had onvoldoende maatregelen genomen om witwassen te voorkomen en daarmee haar poortwachtersfunctie onvoldoende vervuld. In het uitgebreide feitenrelaas, dat tegelijkertijd met de schikking werd gepubliceerd, zijn enkele voorbeelden daarvan beschreven.

In de commotie raakte de opmerking van De Nederlandsche Bank (DNB), dat de toestand bij de andere Nederlandse banken niet veel beter is, een beetje ondergesneeuwd. Sommige media memoreerden wel dat Rabobank begin 2018 nog een schikking had getroffen van USD 369 miljoen met de Amerikaanse autoriteiten vanwege betrokkenheid bij het witwassen van drugsgelden in de VS.

Ondertussen ontvouwde zich in Denemarken bij de Danske Bank een schandaal van ongekende proporties. Door het kleine kantoor van Danske Bank in Estland was zo’n 200 miljard euro aan betalingen heen gepompt, waarvan het grootste deel bij nader inzien verdacht is. Ook de Deutsche Bank zou hierbij betrokken zijn; zij zouden het grootste deel van deze dollarbetalingen gecleared hebben. En deze bank lag al onder vuur naar aanleiding van de Panama Papers. De Duitse toezichthouder heeft KPMG als monitor m.b.t. witwassen ingesteld en in november waren er nog invallen door de Duitse autoriteiten op de kantoren van de bestuursleden. De Deense Nordea bank werd in het najaar van 2018 genoemd vanwege mogelijke betrokkenheid bij het wegsluizen van gelden gerelateerd aan het Magnitsky schandaal. Goldman Sachs kwam tegelijkertijd in opspraak vanwege haar rol bij het Maleisische 1MDB schandaal, waarbij zo’n 4,5 miljard dollar is ontvreemd uit een Maleisisch ontwikkelingsfonds. De autoriteiten in Singapore hebben eerder al boetes uitgedeeld aan Credit Suisse, Standard Chartered en Coutts & Co vanwege hun betrokkenheid hierbij en de bankvergunningen van Falcon Bank en BSI Bank ingetrokken. Credit Suisse ligt ook in Zwitserland zelf onder vuur, evenals UBS, o.a. vanwege hun betrokkenheid bij de corruptiezaken van de FIFA, het Braziliaanse staatsoliebedrijf Petrobras en het Venezolaanse PDVSA. Daarnaast is in 2018 in Malta de Pilatus Bank gesloten, in Estland de Versobank en in Letland de ABLV Bank vanwege onvoldoende anti-witwasmaatregelen.

Al deze incidenten hebben gemeen dat er sprake was van onvoldoende customer due diligence, onderzoek naar de herkomst (en bestemming) van het geld en onvoldoende transactiemonitoring; oftewel de klassieke anti-witwasmaatregelen. Als gevolg hiervan werden ongebruikelijke transacties niet gemeld bij de autoriteiten. En vaak betrof het hier corrupte betalingen. In grote organisaties komt altijd wel een incident voor. Het afgelopen jaar waren er echter zoveel majeure incidenten, dat ik mezelf afvroeg of hier sprake is van een groter probleem. Al vele jaren volgen we in Nederland en de EU de aanbevelingen van de FATF bij de bestrijding van witwassen. Is dat wel voldoende? Zien we niet iets over het hoofd? Moeten we wellicht even uitzoomen en nog eens goed naar het hele systeem kijken?

In dit artikel werpt de auteur een aantal vragen op. Hoewel in sommige gevallen het stellen van de vraag bijna hetzelfde is als het beantwoorden daarvan, claimt hij niet in alle gevallen het antwoord te weten. Meer discussie is nodig en hopelijk kan dit artikel hier iets aan bijdragen. In het compliancevak proberen we incidenten te voorkomen door beheersmaatregelen te nemen (hard controls) en een integere bedrijfscultuur te stimuleren (soft controls). Een noodzakelijke voorwaarde daarbij is verder een goede governance, met name ook met betrekking tot de compliance functie.

Lees verder: