In de geactualiseerde ‘Visie op Toezicht 2021-2024’ concretiseert de Nederlandsche Bank (DNB) haar in 2018 geformuleerde speerpunten op het gebied van technologische vernieuwing, duurzaamheid en financieel-economische criminaliteit.

Intensievere aanpak van financieel-economische criminaliteit

Financiële instellingen hebben hun poortwachtersrol verder verbeterd en geïnvesteerd in mensen en middelen om effectiever criminelen buiten de deur te houden. Hier ligt nog steeds veel verbeterpotentieel. DNB ziet erop toe dat de financiële instellingen de komende jaren meer structurele maatregelen nemen gericht op het beheersen van integriteitsrisico’s en op het effectiever voorkomen van financieel-economische criminaliteit. Dat kunnen de sector en DNB ook doen door onder andere initiatieven te stimuleren op het gebied van publiek-private samenwerking om criminaliteit buiten de deur te houden, en daarnaast ook beter internationaal samen te werken.

Zowel de samenleving als de politiek vragen om een stevige aanpak van financieel-economische criminaliteit. DNB zet daarom in op meer, slimmere en internationalere bestrijding van deze vormen van criminaliteit, waaronder witwassen, corruptie, financiering van terrorisme, sanctieschendingen en fraude. De uitdaging hierbij is dat criminelen telkens weer nieuwe wegen en middelen vinden om de opbrengsten van hun illegale en schadelijke activiteiten aan het zicht te onttrekken.

Het integriteitstoezicht intensiveert om witwassen en financiering van terrorisme tegen te gaan. Urgentie in de strijd tegen financieel-economische criminaliteit is nodig. Verbeteringen zijn mogelijk door meer gebruik te maken van moderne technieken en beter samen te werken binnen de grenzen van de wet. Dit maakt de bestrijding slimmer. Ook is de strijd gebaat bij een internationalere aanpak. Criminelen opereren internationaal; instellingen en toezicht moeten dat ook doen. Internationale harmonisering van het toezicht voorkomt bovendien dat criminelen hun activiteiten verplaatsen naar jurisdicties waar het toezicht niet voldoende streng of geëquipeerd is.

Ambitie: meer bestrijden

Instellingen nemen hun poortwachtersrol serieuzer, maar uitdagingen blijven. In de recente jaren hebben instellingen hun poortwachtersrol verbeterd en investeren zij in mensen en middelen om effectiever criminelen buiten de deur te houden. Tegelijkertijd ligt er nog veel verbeterpotentieel om de poortwachtersfunctie structureel op effectievere wijze in te vullen. Het maatschappelijk belang hierbij is groot. De komende jaren zal DNB er daarom streng op blijven toezien dat financiële instellingen passende maatregelen nemen om betrokkenheid bij financieel-economische criminaliteit te voorkomen.

Als toezichthouder spreekt DNB bestuurders aan op hun verantwoordelijkheden bij bestrijding van financieel-economische criminaliteit. DNB verwacht bijvoorbeeld dat bestuurders de integriteitsrisico’s die voor hun instellingen spelen, kennen, doorgronden en beheersen. De toezichtspraktijk toont aan dat het eigenaarschap hiervan nog te vaak beperkt belegd is bij de compliance- en in mindere mate de auditfuncties. Robuuste verdedigingslinies, startend bij de commerciële onderdelen van instellingen, met een duidelijke eindverantwoordelijkheid bij het bestuur zijn noodzakelijk. In het bestuur van een instelling moet een beleidsbepaler aangewezen zijn die belast is met naleving van de Wwft. Voor trustkantoren geldt op grond van de Wet toezicht trustkantoren 2018 dat zij dienen te beschikken over een onafhankelijke en effectieve interne compliance functie. DNB ziet toe op de naleving hiervan en treedt de komende jaren scherp op bij overtredingen van deze nieuwe eisen.

Bij overtredingen van wettelijke normen kan DNB bestuurders hertoetsen. Bij strafrechtelijke trajecten, of als daartoe aanleiding is, kan DNB opnieuw beoordelen in hoeverre geschiktheid en betrouwbaarheid van betrokken beleidsbepalers buiten kijf staat. Dit is een belangrijk instrument om de integriteit van instellingen en het vertrouwen in het goed functioneren ervan te waarborgen. Ook kan DNB bij strafrechtelijke onderzoeken zo nodig feitelijk leidinggevenden beboeten.

Formele handhavingsmaatregelen voor instellingen, waaronder ook boetes, worden gepubliceerd. Dit uitgangspunt heeft tot gevolg dat de samenleving geïnformeerd wordt over onvoldoende naleving door de betrokken instellingen. Klanten kunnen op basis daarvan keuzes maken om al dan niet met deze instellingen zaken te doen. De publicatieverplichtingen van de Wft, de Wwft en de Wet toezicht trustkantoren 2018 voor formele maatregelen geven instellingen bovendien een nadere prikkel tot normconform gedrag.

Ambitie: slimmer bestrijden

DNB draagt bij aan publiek-private samenwerking in de strijd tegen financieel-economische criminaliteit. Als private partijen en de publieke opsporings- en toezichtpartners samenwerken, wordt slimmere criminaliteitsbestrijding mogelijk. Gebundelde dataen analysecapaciteiten kunnen immers het zicht vergroten op complexe geldstromen van criminelen. DNB biedt steun aan een aantal publiek-private initiatieven, bijvoorbeeld via het Financieel Expertise Centrum.

Ook moedigt DNB private samenwerkingsinitiatieven aan om criminelen buiten de sector te houden. Een voorbeeld is het samenwerkingsverband van Nederlandse banken genaamd Transactiemonitoring Nederland (TMNL). Voorwaarde is wel dat deze initiatieven, zoals TMNL, dienen te passen bij effectieve naleving van wet- en regelgeving. Het bundelen van data-analysecapaciteit heeft veel potentie, maar bevindt zich nog in het beginstadium. Toezicht op de aanpak van financieeleconomische criminaliteit door individuele instellingen blijft noodzakelijk.

DNB is voortvarend van start gegaan met het toezicht op twee typen cryptodienstverleners. De eerste groep betreft aanbieders van diensten voor het wisselen van virtuele en fiduciaire valuta. Bij de tweede groep gaat het om aanbieders van bewaarportemonnees voor virtuele valuta. Om het toezicht goed in te richten is infrastructuur opgezet voor registratie van deze partijen. In Open Boek Toezicht is bovendien een aparte omgeving gelanceerd waar deze aanbieders relevante toezichtinformatie kunnen vinden.17 Nu het fundament is gelegd, zal DNB de komende jaren risicogebaseerd toezicht op deze sector houden.

Ambitie: internationaler bestrijden

Financieel-economische criminaliteit is bij uitstek een internationaal probleem dat vraagt om samenwerking over landsgrenzen heen. Veel constructies die door criminelen worden gebruikt, strekken zich uit over meerdere landen. Dat geldt in het bijzonder ook voor misbruik van crypto-activa. DNB jaagt daarom op dit terrein gerichte samenwerking tussen Europese toezichthouders aan. Ook zet DNB in op een solide internationaal toezichtnetwerk.

Bij het voorkomen van financieel-economische criminaliteit is een gelijk speelveld noodzakelijk. Effectief toezicht vraagt om een gelijke inspanning en interpretatie van het normenkader door toezichthouders. Criminelen zullen het lichtste toezichtregime opzoeken, waardoor het probleem zich verplaatst naar specifieke landen. DNB zet daarom in op effectieve aanpak op internationaal niveau. DNB maakt zich samen met het ministerie van Financiën en de AFM sterk voor een Europese toezichthouder op financieeleconomische criminaliteit.

Binnen de grenzen van het koninkrijk zet DNB stappen om financieel-economische criminaliteit via de overzeese gebieden in te dammen. De eerste stappen zijn gezet voor aanscherping van de integriteitsregelgeving op Bonaire, Sint Eustatius en Saba, waaronder een publicatieplicht van formele maatregelen. De komende jaren zal DNB zich blijven inzetten op goed toezicht binnen het koninkrijk.