Financiën niet bepalend bij keuze voor 1 of 3 rechters

Bij de keuze om een rechtszaak door 1 of 3 rechters te laten behandelen, spelen financiële motieven geen rol. Dat blijkt uit een kort intern onderzoek van de Rechtspraak. De indruk was ontstaan dat rechtbanken extra geld probeerden binnen te halen door een meervoudige kamer (van 3 rechters) op te tuigen als dat niet nodig was. Daar is niets van gebleken.

Financiering van de Rechtspraak

De Rechtspraak wordt gefinancierd door de minister voor Rechtsbescherming, op basis van het aantal zaken dat wordt afgedaan. Of die enkel- of meervoudig worden behandeld, speelt geen rol. De Raad voor de rechtspraak verdeelt het geld vervolgens over de rechtbanken, gerechtshoven en bijzondere colleges. Zij geven in hun jaarplannen aan hoeveel zaken zij voor de meervoudige kamer denken te brengen. Daar krijgen ze meer geld voor dan voor enkelvoudige zaken.

Aanleiding voor het onderzoek

In het actualiteitenprogramma Nieuwsuur kwam in november vorig jaar de keuze voor enkelvoudige of meervoudige behandeling van rechtszaken ter sprake. Voorzitter Nathalie van Waterschoot van de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak bevestigde dat soms om financiële redenen voor een meervoudige kamer (MK) wordt gekozen. Zij zag dit als een teken van hoge werkdruk en onvoldoende financiering van de Rechtspraak. Raadsheer Ybo Buruma van de Hoge Raad toonde zich bezorgd. De Raad voor de rechtspraak herkende dit beeld echter niet en besloot het uit te zoeken via een interne ‘quick scan’, bestaande uit dossieronderzoek, interviews en data-analyse.

Bevindingen

Uit dit onderzoek blijkt dat vooral inhoudelijke criteria (zoals zwaarte of complexiteit) bepalen of een zaak door 1 of 3 rechters wordt behandeld. De commissie heeft stevig doorgevraagd om duidelijkheid te krijgen over de geruchten. Dat heeft geen concrete voorbeelden opgeleverd om te kunnen concluderen dat zaken om louter financiële redenen meervoudig worden behandeld. Het komt wel voor dat een enkelvoudige zaak wordt ‘opgeschaald’ naar de meervoudige kamer als daar een gat valt omdat een ingeroosterde zaak niet doorgaat. Daarbij is efficiëntie het motief; het is zonde om de kostbare tijd van 3 rechters, die toch al klaar zitten, niet te benutten. Bovendien blijkt het omgekeerde vaker voor te komen: door de nadruk op efficiëntie en snelheid worden MK-waardige zaken regelmatig door 1 rechter afgedaan.

Aanbeveling

Elk gerecht heeft selectiecriteria opgesteld om te bepalen wanneer een zaak naar de meervoudige kamer moet. De onderzoekscommissie adviseert eenduidige criteria voor het hele land op te stellen en die ook openbaar te maken, zodat er geen misverstanden meer hoeven te ontstaan over de redenen om voor enkel- of meervoudige behandeling te kiezen.