De Europese Commissie heeft het 31e jaarverslag over de bescherming van de financiële belangen van de EU en de bestrijding van fraude (“PIF-verslag”) gepubliceerd.

Achtergrond

De EU en haar lidstaten hebben een gedeelde verantwoordelijkheid voor de bescherming van de financiële belangen van de Unie en de bestrijding van fraude. De autoriteiten van de lidstaten beheren circa 74 % van de EU-uitgaven en innen de traditionele eigen middelen van de EU. De Commissie houdt toezicht op beide gebieden, stelt normen vast en controleert de naleving ervan. De Commissie en de lidstaten moeten nauw samenwerken om de financiële belangen van de EU doeltreffend te beschermen.

In het PIF-verslag wordt deze samenwerking beoordeeld met het oog op de verdere verbetering ervan. Daartoe:

wordt in het verslag een overzicht gegeven van de maatregelen die op het niveau van de EU en de lidstaten zijn genomen om fraude tegen te gaan;
bevat het verslag een analyse van de belangrijkste resultaten die de nationale en Europese organen hebben geboekt bij de opsporing en melding van fraude en onregelmatigheden met betrekking tot de uitgaven en ontvangsten van de EU.

Dit is met name gebaseerd op opgespoorde onregelmatigheden en fraude die door de lidstaten is gemeld overeenkomstig sectorale regelgeving.

Samenvatting

Het jaar 2019 was een mijlpaal, aangezien de lidstaten tot juli de tijd hadden om de maatregelen van de richtlijn betreffende de strafrechtelijke bestrijding van fraude die de financiële belangen van de Unie schaadt (“de PIF-richtlijn”) in hun nationale wetgeving om te zetten. Die deadline werd gehaald door twaalf lidstaten en in juni 2020 was dit aantal gestegen tot 22.

De medewetgevers van de EU hebben ook een richtlijn vastgesteld die tot doel heeft de handhaving van het recht en het beleid van de Unie in specifieke sectoren te verbeteren door een hoog niveau van bescherming te waarborgen aan personen die inbreuken op dergelijke gebieden melden (de “klokkenluidersrichtlijn”).

Verder werd in 2019 Laura Codruța Kövesi benoemd tot Europees hoofdaanklager en werden verdere stappen gezet in de oprichting van het Europees Openbaar Ministerie.

De Europese Commissie heeft in april 2019 de nieuwe fraudebestrijdingsstrategie van de Commissie (CAFS) vastgesteld en werkt sindsdien aan de realisatie van de zeven onderliggende doelstellingen. Het gaat daarbij met name over de versterking van de interne coördinatie van de Commissie en de verbetering van haar analytische mogelijkheden op het gebied van fraudebestrijding, met inbegrip van de kwaliteit van de gegevens waarop zij zich baseert.

Twee belangrijke arresten (Vialto/Commissie en Dalli/Commissie) van het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ-EU) hebben een bijdrage geleverd aan de rechtspraak inzake de bescherming van de financiële belangen van de EU. Het ging in beide zaken over onderzoeken door het Europees Bureau voor fraudebestrijding (OLAF).

Op nationaal niveau hebben de lidstaten een brede waaier aan maatregelen genomen om fraude beter te kunnen voorkomen en op te sporen. De meeste van de gemelde maatregelen zijn gericht op het beheer en de controle van EU-middelen. Er werden ook transversale maatregelen gemeld die betrekking hadden op:

de verbetering van transparantie, de bestrijding van corruptie en belangenconflicten bij overheidsopdrachten;
de bestrijding van financiële en organiseerde misdaad;
de omzetting van EU-wetgeving; en
de verbetering van de samenwerking met OLAF.

Het aantal door de lidstaten opgespoorde en aan de Commissie gemelde onregelmatigheden (waarvan de analyse aan de basis ligt van de statistieken in dit verslag) is lager dan in voorgaande jaren.

Deze tendens is vooral zichtbaar bij de frauduleuze onregelmatigheden, die de afgelopen vijf jaar continu zijn afgenomen.

Aan de uitgavenzijde lijkt deze daling echter verband te houden met de cyclus van de uitgavenprogramma’s van de EU-fondsen en niet zozeer met een reële daling van het aantal opsporingen. Uit een analyse van de programmeringscycli blijkt dat de opsporing van vermoedelijke fraude en fraude stabiel blijft.

In de landbouwuitgaven bleek de “ondersteuning via marktmaatregelen” een hoger risico met zich mee te brengen. Voor het cohesiebeleid werd het grootste aantal gevallen opgespoord bij projecten op het gebied van “onderzoek en technologische ontwikkeling (O&TO)”.

Aangezien er de komende jaren wegens de coronacrisis meer vraag naar financiering zal zijn, met name voor de gezondheidssector, bevat dit verslag ook een analyse van de onregelmatigheden op het gebied van “investeringen in gezondheidsinfrastructuur”. Uit deze analyse blijkt dat de gezondheidsinfrastructuur vooral te lijden heeft onder schendingen van de regels voor overheidsopdrachten. De andere belangrijke categorieën van onregelmatigheden waren niet-subsidiabiliteit van projecten/activiteiten en schendingen van contractbepalingen/regels.

Aan de ontvangstenzijde zijn de met fraude gemoeide bedragen aanzienlijk gedaald sinds 2018, wat een uitzonderlijk jaar was. De goederen die het meest getroffen waren door pogingen tot fraude waren, opnieuw, zonnepanelen. Fraude aan de ontvangstenzijde door de onderwaardering van goederen die in de EU worden ingevoerd, waaronder elektronische handel, was opnieuw een belangrijke bedreiging. OLAF heeft een sleutelrol gespeeld bij het opsporen van dergelijke fraude.

In het licht van de huidige gezondheids- en economische crisis en het door de Commissie voorgestelde herstelplan wordt in dit verslag aanbevolen om het toezicht en de controle op de uitgaven van de EU niet te versoepelen en wordt erop gewezen dat een betere transparantie van dergelijke uitgaven kan bijdragen tot het voorkomen van fraude en onregelmatigheden.