Tijdens het tweeminutendebat op 20 april 2021 nam de Kamer een motie van Sjoerdsma (D66) aan die het kabinet ten eerste verzoekt om samen met gelijkgestemde landen met voorstellen te komen om het Europese anti-fraude mechanisme EDES te versterken om fraudeurs van EUmiddelen in de toekomst uit te sluiten, en deze plannen waar mogelijk in de Raad te presenteren. Ten tweede is het kabinet met de motie verzocht zich ervoor in te spannen dat andere lidstaten zich aansluiten bij het Europees Openbaar Ministerie teneinde fraude effectief te kunnen bestrijden in de hele Europese Unie.

Early-Detection and Exclusion System (EDES)

Het Early-Detection and Exclusion System (EDES) is een systeem dat in 2016 is opgericht door de Europese Commissie ter bescherming van de financiële belangen van de Europese Unie tegen fraude en onregelmatigheden. Het EDES bevat informatie over personen of entiteiten die een risico vormen voor de financiële belangen van de Unie. Deze informatie kan betrekking hebben op opsporing, uitsluiting en/of eventuele financiële sancties. In de meest ernstige gevallen kan de Commissie de naam van een uitgesloten persoon of entiteit publiceren op haar website. Informatie uit het EDES wordt door de Commissie gebruikt bij de beoordeling en toekenning van EU-middelen in direct en indirect beheer.

Het EDES wordt beheerd door de Commissie. De brongegevens voor het EDES worden onder meer aangeleverd via het Europees Bureau voor fraudebestrijding (OLAF), de Europese Rekenkamer, andere instellingen van de Europese Unie zoals de Europese Centrale Bank, en per 1 juni 2021 ook via het Europees Openbaar Ministerie (EOM). Fraudegevallen die zich voordoen in Nederland met EUmiddelen in gedeeld beheer worden via OLAF opgenomen in het EDES. De Commissie biedt lidstaten de mogelijkheid om rechtstreeks toegang te krijgen tot het EDES. Hierdoor kunnen lidstaten informatie uit het EDES gebruiken bij de toekenning van middelen in gedeeld beheer, zoals de Europese Structuur- en Investeringsfondsen (ESI-fondsen). Nederland verkent samen met gelijkgestemde lidstaten deze en andere opties om de efficiëntie en toegevoegde waarde van het EDES bij de beoordeling en toekenning van EU-middelen te vergroten en zal hierover met de Commissie, als oprichter en beheerder van het EDES, in gesprek gaan. Het kabinet kijkt hierbij onder meer naar de samenhang met andere bestaande datasystemen, zoals Arachne, de toegevoegde waarde van deelname door de lidstaten, en de administratieve lasten.

Europees Openbaar Ministerie (EOM)

Het EOM is in 2017 opgericht door 20 lidstaten op basis van de bepalingen inzake nauwere samenwerking, en is per 1 juni 2021 operationeel voor de deelnemende lidstaten. Inmiddels nemen 22 lidstaten deel aan het EOM; Nederland neemt sinds 2 augustus 2018 deel aan het EOM. Zweden, Ierland, Denemarken, Polen en Hongarije hebben zich (nog) niet aangesloten bij het EOM. Het kabinet stelt aansluiting bij het EOM actief aan de orde in bilaterale gesprekken. Zo heeft de minister van Justitie en Veiligheid dit vorig jaar bij zijn Hongaarse en Poolse collega’s ter sprake gebracht om deze lidstaten te stimuleren mee te doen. Het kabinet zal dit in de toekomst blijven doen, maar niet-deelnemende lidstaten kunnen niet gedwongen worden om zich aan te sluiten bij het EOM.