De grondregel in internationaal recht is vanouds dat staten geheel vrij zijn om internationale samenwerking in strafzaken te verlenen of te weigeren, tenzij zij onderling bij verdrag anders hebben afgesproken. Maar geldt die vrijheidsregel tegenwoordig nog wel? En hoeveel vrijheid bestaat er in de praktijk nog? Deze vragen stelt Ward Ferdinandusse aan de orde in zijn oratie Steeds minder vrijblijvend: internationale samenwerking in strafzaken.

Positieve verplichtingen ten aanzien van mensenrechten kunnen staten nopen tot het verzoeken en verlenen van rechtshulp. Daardoor kan de vrijheid van staten om rechtshulp te verlenen of te weigeren worden ingeperkt. Het valt te verwachten dat het internationaal recht zich op dit gebied de komende tijd verder zal ontwikkelen. Het is maar de vraag of de Nederlandse wetgeving daar wel op is afgestemd. De Nederlandse wet sluit namelijk in vele situaties internationale samenwerking uit. Kan dat nog wel, als het internationaal recht steeds minder vrijheid biedt om een verzoek om internationale samenwerking te weigeren? En is er een alternatief?

Deze rede werd in verkorte vorm uitgesproken bij de aanvaarding van het ambt van bijzonder hoogleraar internationaal strafrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen op dinsdag 19 januari 2016.