De democratische rechtsstaat kan niet zonder een goed en betrouwbaar openbaar bestuur. Daarvoor vormen integriteitsregels een onmisbare basis. Minister Hanke Bruins Slot van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) gaat de integriteitsregels voor ambtenaren, bestuurders en volksvertegenwoordigers verder verstevigen. Dat staat in de nota Integriteit openbaar bestuur die de minister aan de Tweede Kamer heeft gestuurd.

Hanke Bruins Slot: “Ambtenaren, bestuurders en volksvertegenwoordigers werken voor onze samenleving in het algemeen belang. Integriteitsregels helpen daarbij: ze bieden houvast, en maken duidelijk wat men van het openbaar bestuur mag verwachten. Daarom heb ik voor het eerst in twintig jaar de integriteitsregels van het hele openbaar bestuur in samenhang onderzocht om te zien wat goed gaat en wat er beter kan. Met meer aandacht voor integriteit bouwen we aan een overheid die betrouwbaar, dienstbaar en rechtvaardig is.”

Handboek integriteit voor gemeenten, provincies en waterschappen

Integriteitsregels zijn verzameld in handboeken, gedragscodes en wet- en regelgeving. Voor Rijksambtenaren staan deze regels bijvoorbeeld de Gedragscode Integriteit Rijk, en voor bewindspersonen geldt de Gedragscode Integriteit Bewindspersonen. Voor gemeenten, provincies en waterschappen komt de minister in mei 2023 met een Handboek Integriteit. Het handboek moet decentrale overheden, politieke partijen en politieke ambtsdragers ondersteunen bij het bevorderen van hun integriteitsbeleid en maakt duidelijk wat wel of niet is toegestaan.

Screening wettelijk vastgelegd

Het Nederlandse integriteitsbeleid heeft zich de afgelopen dertig jaar ontwikkeld. Voor iedere bestuurslaag en alle Rijksambtenaren zijn er verschillende afspraken en regelingen ingericht, zoals voor de screening van Rijksambtenaren en politieke ambtsdragers, en gedragscodes met afspraken over bijvoorbeeld het aannemen van geschenken en het omgaan met (financiële) belangen. Ook zijn er regels voor nevenfuncties.

De minister van BZK wil deze regels verstevigen en waar nodig meer gelijktrekken. Een voorbeeld daarvan is de screening voor bestuurders, volksvertegenwoordigers en ambtenaren. De minister komt daarom met een wetsvoorstel om de risicoanalyse vast te leggen voor wethouders, gedeputeerden en dagelijks bestuurders van waterschappen.

Verplichte kwaliteitseisen voor integriteitsonderzoek

Als er sprake is van een mogelijke integriteitsschending is het belangrijk dat een onderzoek daarnaar zorgvuldig en gedegen plaatsvindt. Vanwege het publieke karakter van bestuurders en volksvertegenwoordigers zijn deze bijzonder kwetsbaar voor beschuldigingen van niet-integer gedrag, al voordat deze zijn onderzocht. Daarom wil de minister van BZK komen tot verplichte kwaliteitseisen voor integriteitsonderzoek. Ook wordt gekeken of de ondersteuning bij integriteitsincidenten kan worden uitgebreid met een kennis- en expertisecentrum voor integriteit van politieke ambtsdragers. Dit gebeurt in gesprek met zowel gemeenten, provincies als waterschappen.

Zorgen over ernstige integriteitsschendingen

De minister van BZK maakt zich zorgen over de kwetsbaarheid van het openbaar bestuur als het gaat om ernstige integriteitsschendingen of ondermijnende activiteiten. Zij ontvangt daar soms signalen over, bijvoorbeeld via commissarissen van de Koning en burgemeesters. De minister wil in kaart brengen in welke verschijningsvormen dit probleem zich voordoet, wat de ernst daarvan is en op welke schaal dat gebeurt.