Deze week is de nieuwe National Risk Assessment (NRA) witwassen gepubliceerd.

Uit de NRA witwassen 2023 blijkt het hoogste risiconiveau witwassen via (i) crimineel ondergronds bankieren of hawala-bankieren, (ii) laagdrempelige mogelijkheden om een buitenlandse bankrekening te openen, (iii) handelsconstructies met goederen of diensten, (iv) (ver)koop (ver)huur of lease van grootwaardeprodukten en (v) professionele dienstverleners.

Ondergronds bankieren

Ondergronds bankieren is een informeel, op vertrouwen gebaseerd betalingssysteem buiten de reguliere financiële dienstverlening om, waarop geen toezicht plaatsvindt. Het geld wordt onderling door bankiers verrekend, met als gevolg dat fysieke verplaatsing van contant geld slechts in beperkte mate nodig is. Het biedt mogelijkheden om anoniem geld over te maken, wordt veelal via en/of naar het buitenland ingezet, heeft betrekking op een ongereguleerde ‘sector’ en is relatief eenvoudig toegankelijk. Al deze aspecten veroorzaken een hoog risiconiveau van deze methode om crimineel verkregen geld wit te wassen of terrorisme te financieren.

Er bestaan verschillende vormen van ondergronds bankieren. Bij zowel witwassen als terrorismefinanciering kan het gaan om hawala-bankieren – een eeuwenoude traditie met een oorsprong in het Midden-Oosten en Verre Oosten – waarbij een netwerk van bankiers ervoor zorgt dat ingelegd geld aan de ene kant van de wereld aan de andere kant van de wereld uitbetaald kan worden. Bij witwassen kan het ook gaan om crimineel ondergronds bankieren dat voorkomt bij internationale drugsdeals en andersoortige criminele deals. Een Nederlandse crimineel geeft een zogeheten ‘broker’ de opdracht om na een drugsdeal geld over te maken naar een crimineel in bijvoorbeeld Colombia. Die zoekt vervolgens in zijn wereldwijde netwerk van criminele bankiers naar een bankier die het bedrag aan de Colombiaanse crimineel kan overdragen. Die criminele bankier, die daarvoor commissie ontvangt, zet vervolgens een geldkoerier in om het contante bedrag te bezorgen bij de betreffende crimineel. In de NRA Terrorismefinanciering maakt onvergunde betaaldienstverlening deel uit van het risico met betrekking tot ondergronds bankieren. Daarbij gaat het om personen of groepen die zonder vergunning van De Nederlandsche Bank (DNB) de diensten van geldtransactiekantoren aanbieden. Geldtransactiekantoren houden zich bezig met de bedrijfsmatige uitvoering van geldtransacties of het verrichten van werkzaamheden gericht op de totstandkoming van zulke transacties.

Laagdrempelige mogelijkheden openen buitenlandse bankrekening

Sommige digitale buitenlandse bankrekeningen kunnen relatief eenvoudig online geopend worden door personen die crimineel verkregen geld willen witwassen of terrorisme willen financieren. Mogelijk verricht een buitenlandse bank minder grondig clientonderzoek, accepteert deze sneller risicovolle klanten en meldt deze verdachte transacties of activiteiten minder snel. Dat gebeurt naar verwachting vooral in landen buiten de EU met minder strenge regels en toezicht op witwassen en terrorismefinanciering. Zodra iemand beschikt over een buitenlandse bankrekening, kan hij of zij transacties naar, via of vanuit deze rekening laten lopen, die lastig zijn te monitoren door Nederlandse banken en minder inzichtelijk zijn voor opsporingsdiensten. Het hoge risiconiveau van deze witwas- en terrorismefinanciering-methode komt met name doordat er momenteel geen beleidsinstrumentarium bestaat om dit aan te pakken.

Overige witwas- en terrorismefinanciering-risico’s

In de NRA Witwassen is het risiconiveau bepaald van 18 witwasmethoden. Bij de NRA Terrorismefinanciering gaat het om 12 terrorismefinanciering-methoden. Acht methoden komen in beide NRA’s naar voren als grootste risico’s. Naast de hierboven beschreven methoden gaat het onder meer om witwassen en terrorismefinanciering via vergunde banken en geldtransactiekantoren, en aanbieders van cryptodiensten.

National Risk Assessment

De NRA’s bouwen voort op de onderzoeksmethoden die zijn toegepast in de eerdere NRA’s uit 2017 en 2020. De risicobepaling kwam tot stand door expertoordelen over de mogelijke impact van witwas- en terrorismefinanciering-methoden af te zetten tegen de ‘weerbaarheid’ van het beleidsinstrumentarium. Daarbij is nagegaan in hoeverre het beleidsinstrumentarium in staat is om de dreigingen op het terrein van witwassen en terrorismefinanciering te voorkomen of te bestrijden.

Er is een speciale pagina over National Risk Assessment met ondere andere een overzicht van eerdere rapportages.

Achtergrond

Het Nederlandse beleid ter preventie en repressie van witwassen is gebaseerd op de aanbevelingen door de Financial Action Task Force (FATF) en regelgeving van de Europese Unie (EU). Nederland is als lid van de FATF gebonden aan de aanbevelingen van dit intergouvernementeel orgaan gericht op het nemen van preventieve en repressieve maatregelen tegen witwassen en terrorismefinanciering, maatregelen ten aanzien van nationale rechtsstelsels en internationale samenwerking. Voor de EU lidstaten is het grootste deel van de FATF-aanbevelingen omgezet naar verschillende opeenvolgende anti-witwasrichtlijnen. Op grond van deze richtlijnen dienen de EU lidstaten risicogericht beleid tegen witwassen en terrorismefinanciering te voeren en een National Risk Assessment (NRA) vast te stellen.

Voor Nederland is de uitvoering van de NRA vastgelegd in de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft). Artikel 1f lid 1 van de Wwft vermeldt dat de Ministers van Financiën en Justitie en Veiligheid gezamenlijk een, om de twee jaar te actualiseren, verslag publiceren van de geïdentificeerde, geanalyseerde en beoordeelde nationale risico’s op de terreinen van witwassen en het financieren van terrorisme.