Nieuw jaar, nieuwe regels. De op te leggen geldboetes voor strafbare feiten zijn verhoogd, de Omgevingswet is in werking getreden, doxing (het gebruik van persoonsgegevens met als doel intimidatie strafbaar) is strafbaar gesteld, dierenmishandeling en dierenverwaarlozing wordt steviger en doeltreffender aangepakt en per per 17 december 2023 geld de Wet bescherming klokkenluiders ook voor middelgrote organisaties (vanaf 50 werknemers).

Geldboetes strafbare feiten omhoog

Eens per 2 jaar worden de hoogten van op te leggen geldboetes (art. 23 Sr) verhoogd.

Dat is nu per 1 januari 2024 ook gebeurd. De nieuwe bedragen zijn als volgt:

Omgevingswet

Op 1 januari is de nieuwe Omgevingswet in werking getreden. De nieuwe Omgevingswet bundelt meer dan 150 wetten en regels op het gebied van ruimtelijke ordening. De wet moet bijvoorbeeld het aanvragen van een bouwvergunning voor burgers en bedrijven eenvoudiger maken.

Ook de Wet kwaliteitsborging bouw (Wkb) is per 1 januari 2024 in werking getreden. De Wkb is onderdeel van de Omgevingswet en heeft tot doel de kwaliteit van de bouw te verbeteren en de positie van de opdrachtgever te versterken.

Gebruik van persoonsgegevens met als doel intimidatie strafbaar

Het gebruik van persoonsgegevens van een ander te delen met de bedoeling om diegene te intimideren – ook wel doxing genoemd – is vanaf 1 januari strafbaar. Het fenomeen doxing komt veel voor. Persoonlijke gegevens, zoals adressen en telefoonnummers, maar ook privéinformatie over gezinsleden, worden verspreid in appgroepen zodat deze kunnen worden gebruikt om iemand angst aan te jagen. Dit heeft een grote impact op de mensen die op deze wijze belaagd worden. Ze vrezen voor hun veiligheid en die van hun naasten. Ze kunnen niet meer onbezorgd hun mening verkondigen. Of ze zijn niet meer in staat hun functie te vervullen. Dit raakt aan onze fundamentele vrijheden, en aan het functioneren van onze democratische rechtstaat.

Vaak zijn het hulpverleners, politieagenten, journalisten en politici die slachtoffer worden van doxing. Maar ook wetenschappers, opiniemakers of medewerkers van gemeenten krijgen te maken met mensen die hun persoonsgegevens verspreiden of doorsturen met als doel om hen te intimideren. Doxing is niet beperkt tot bepaalde beroepen, mensen kunnen hiermee om allerlei redenen worden geconfronteerd. Denk bijvoorbeeld aan iemand die een foto en telefoonnummer van een ex-partner op een dubieus online forum zet om diegene vrees aan te jagen.

Klokkenluidersbescherming

Begin 2023 is de Wet bescherming klokkenluiders in werking getreden voor grote bedrijven (vanaf 249 werknemers) en per 18 december 2023 ook voor middelgrote organisaties (vanaf 50 werknemers). De wet biedt meer bescherming aan personen die een misstand binnen hun organisatie of bij een bevoegde autoriteit melden.

Momenteel wordt er een wetsvoorstel voorbereid tot aanpassing van de Wet bescherming klokkenluiders.

Aanpak dierenmishandeling en dierverwaarlozing steviger en doeltreffender

Dierenmishandeling en dierenverwaarlozing wordt vanaf 1 januari 2024 steviger en doeltreffender aangepakt. Zo worden onder andere de mogelijkheden verruimd om bedrijven te sluiten als het welzijn van dieren wordt bedreigd. Ook komt er een mogelijkheid om een verbod op het houden van dieren als zelfstandige maatregel op te leggen. Daarnaast worden de wettelijke strafmaxima voor onder meer dierenmishandeling en dierverwaarlozing verhoogd naar vijf jaar. Door deze wetswijzigingen kan voortaan sneller en effectiever worden opgetreden bij de aanpak van diermishandeling en dierverwaarlozing.

In ernstige zaken kan aan de verdachte een dierenhoudverbod worden opgelegd. Dit is een zeer effectieve maatregel om nieuw dierenleed te voorkomen. Het houdverbod kan in meer gevallen en voor een langere duur worden opgelegd: in de ernstigste gevallen zelfs levenslang. Overtreding van het houdverbod wordt apart strafbaar gesteld. Hierdoor kan iedere overtreding van het houdverbod lik-op-stuk worden gehandhaafd.

Aanvullende Risico-inventarisatie en -Evaluatie (ARIE)

Bedrijven die met gevaarlijke stoffen werken, moeten ervoor zorgen dat dit op een veilige en gezonde manier gebeurt. Hiervoor geldt sinds 1 januari 2023 de vernieuwde Aanvullende Risico-inventarisatie en -Evaluatie. Met de nieuwe voorschriften vallen meer bedrijven onder de ARIE dan voorheen.

Per 1 januari 2024 moeten alle ARIE-bedrijven daadwerkelijk aan alle verplichtingen voldoen. De Nederlandse Arbeidsinspectie houdt hierop toezicht.

Woning sluiten bij ernstig geweld

Explosies bij woningen, beschietingen van een pand, het gebruik van ernstig geweld bij een gebouw in een woonwijk en buurtbewoners die zich niet veilig voelen door het aantreffen van wapens in een woning. Per 1 januari 2024 is wettelijk geregeld dat burgemeesters de bevoegdheid hebben om in dat soort situaties een woning te sluiten om de openbare orde in een buurt te bewaken. Burgemeesters mochten al een woning sluiten bij ernstige verstoring van de openbare orde door gedragingen die plaatsvinden in die woning. Maar dat is niet in alle gevallen toereikend gebleken. Burgemeesters hebben afgelopen tijd daarom hun toevlucht gezocht tot noodbevelen om de rust te creëren in een wijk. Met de uitbreiding van de sluitingsbevoegdheid kunnen burgemeesters – en ook de gezaghebbers van Bonaire, Sint Eustatius en Saba – voortaan ook een woning sluiten op het moment dat rond het pand de openbare orde ernstig wordt verstoord of daarvoor ernstige vrees bestaat. Verder kan een huurovereenkomst buitengerechtelijk worden ontbonden en onteigening plaatsvinden als een gebouw is gesloten door de burgemeester ter handhaving van de openbare orde.

Terugmeldplicht KvK

Vanaf 1 januari 2024 hebben bepaalde bestuursorganen een terugmeldplicht aan het handelsregister van de KVK (Artikel 32, eerste en tweede lid, van de Handelsregisterwet 2007). Het gaat om gevallen waarin een bestuursorgaan gerede twijfel heeft over de juistheid van een authentiek gegeven dat hij verstrekt heeft gekregen uit het handelsregister, doet hiervan melding aan de Kamer.

Uiterlijk 1 januari 2030 zullen alle bestuursorganen aan de terugmeldplicht moeten voldoen. Deze verplichting wordt gefaseerd ingevoerd.

Nadeelcompensatie

Per 1 januari is het recht op nadeelcompensatie wettelijk vastgelegd in de Algemene wet bestuursrecht. Nadeelcompensatie is een vergoeding voor ongelijk nadeel dat ontstaan is door rechtmatig werk van de overheid. Als een overheid haar werk rechtmatig uitvoert moeten burgers en ondernemers in de basis zelf de schade betalen die daardoor veroorzaakt wordt. Dit is echter niet het geval als bepaalde burgers of bedrijven ongelijk hard worden getroffen. Op grond van gelijkheid wordt deze schade door de overheid betaald in de vorm van nadeelcompensatie.