Bij milieucriminaliteit denkt men misschien al snel aan illegale praktijken als het dumpen van xtc-afval. Maar de meeste milieudelicten hebben te maken met illegale omgang met stoffen die voortkomen uit legale productieprocessen, zoals de illegale export van bedrijfsafval naar het buitenland, het mengen van stookolie voor schepen of fraude met meststoffen. Dit kan grote gevolgen hebben voor het milieu. Vaak is het voor bedrijven lonend om milieuregels niet na te leven omdat legale verwerking van bedrijfsafval veel duurder is dan illegale verwerking. Maar het kan ook zijn dat een bedrijf niet goed op de hoogte is van milieuwetgeving en onbewust regels overtreedt.

Bij het bestrijden van milieudelicten zijn verschillende interventies mogelijk. Zo kan de overheid kiezen voor strafrechtelijke vervolging, een bestuurlijke boete, het in beslag nemen van geld of goederen, een waarschuwing of een schikking. De Algemene Rekenkamer gaat in dit onderzoek na of dergelijke interventies er voor zorgen dat milieuwetgeving beter wordt nageleefd door bedrijven. En welke rol de pakkans daarbij speelt. Daarbij richt het onderzoek zich voornamelijk op bedrijven die vallen onder het Besluit Risico’s Zware Ongevallen (BRZO). Dit zijn bedrijven waarbij met grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen wordt gewerkt, zoals chemische industrie of opslagbedrijven. De milieurisico’s zijn bij deze bedrijven in het geval van een delict hoog. Verschillende overheidsdiensten (omgevingsdiensten, inspectiediensten, OM) werken in de BRZO-sector samen om te zorgen dat deze bedrijven de veiligheidsregels eenduidig uitvoeren en dat het toezicht op die regels overal hetzelfde verloopt.

Waarom?

Er is op dit moment weinig zicht op hoe effectief de interventies van de overheid zijn om milieudelicten tegen te gaan, terwijl milieucriminaliteit een thema is van groot maatschappelijk belang. De schade aan het milieu is aanzienlijk, net als de gezondheidseffecten ervan op mensen. Als Algemene Rekenkamer hebben wij de benodigde bevoegdheden om dit onderzoek te kunnen doen bij diverse inspecties, het OM en de Politie.

Wat zijn de onderzoeksvragen?

De hoofdvraag van dit onderzoek is hoe effectief interventies zijn om milieudelicten tegen te gaan. Dit onderzoeken we aan de hand van de volgende vragen:

In hoeverre leiden strafrechtelijke en bestuursrechtelijke interventies tot beter nalevingsgedrag van bedrijven?
In hoeverre zijn de betrokken toezichts- en handhavingspartijen in staat om een zodanige pakkans te realiseren dat het leidt tot beter nalevingsgedrag bij bedrijven?
Hoe wegen ondernemers kosten en baten tegen elkaar af en hoe komen zij tot de keuze om al dan niet een delict te begaan? En welke rol spelen gepercipieerde strafzwaarte en pakkans hierin?
Waarom besluit een handhaver tot het inzetten van een bepaald type interventie – of het afzien daarvan – en welke overwegingen en belemmeringen spelen daarin een rol?