Senaat steunt onderzoeken AIVD en MIVD naar landen met een offensief cyberprogramma
/De Eerste Kamer heeft dinsdag 12 maart een tijdelijke wet aangenomen die het mogelijk maakt dat de inlichtingen- en veiligheidsdiensten AIVD en MIVD onderzoek kunnen doen naar landen met een offensief cyberprogramma zoals China, Rusland, Iran en Noord-Korea. De fracties van SGP, D66, CDA, PVV, VVD, JA21, ChristenUnie, BBB en 50PLUS stemden voor het wetsvoorstel, de fracties van OPNL, GroenLinks-PvdA, Volt, FVD, SP, PvdD stemden tegen.
Woordvoerders van PvdD, SP, Volt en GroenLinks-PvdA legden stemverklaringen af. Volgens senator Nicolaï (PvdD) dreigt dit wetsvoorstel een ‘sleepwet’ te worden en dus stemt zijn fractie tegen. Janssen (SP) meldde dat de SP bezwaren heeft tegen het delen van niet geëvalueerde data met buitenlandse diensten en kondigde aan tegen deze wet te zullen stemmen. Volgens Perin-Gopie (Volt) bevat dit wetsvoorstel zulke ingrijpende veranderingen dat ze hadden moeten worden behandeld tijdens de Wiv 2017 en dus stemt haar fractie tegen. Senator Fiers (GroenLinks-PvdA) gaf aan dat in haar fractie verschillend over dit wetsvoorstel wordt gedacht maar dat GroenLinks-PvdA alles overwegend tegen stemt omdat er vragen zijn over passende waarborgen en over in hoeverre deze wet onze veiligheid vergroot.
Debat 5 maart
Tijdens het debat op 5 maart met demissionair minister De Jonge van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en demissionair minister Ollongren van Defensie bleek al dat een groot deel van de woordvoerders van mening is dat de tijdelijke wet noodzakelijk is vanwege de geopolitieke context en de bedreiging van de veiligheid van ons land, in het bijzonder de cyberbedreiging. Volgens hen zullen de in de wet voorgestelde bevoegdheden de slagkracht van de diensten vergroten. Wel waren er bij de meeste fracties zorgen of de tijdelijke wet – die vier jaar van kracht zal zijn – voldoende is om de langverwachte herziening van de Wiv 2017 tot stand te doen komen. Bovendien waren er zorgen over de in de tijdelijke wet voorgestelde wijziging van het toezichtstelsel op de diensten en het delen van data met buitenlandse veiligheidsdiensten. De meeste woordvoerders benadrukten dat de juiste balans tussen veiligheid voor iedereen aan de ene kant en vrijheid en bescherming van de grondrechten van het individu aan de andere voldoende gewaarborgd worden.
Debat samengevat: Onderzoeken AIVD en MIVD naar landen met een offensief cyberprogramma
Moties
De motie-Kroon waarin de regering werd verzocht om aanvullende maatregelen te nemen in de inrichting van het toezicht van de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB) is ingetrokken, naar aanleiding van de toezegging van de minister De Jonge tijdens de tweede termijn van het op 5 maart gevoerde debat.
De motie-Nicolaï verzoekt de ministers het ertoe te leiden dat het de AIVD en de MIVD verboden wordt om gegevens met een buitenlandse dienst te delen die verkregen zijn bij een verkenning ten behoeve van OOG-interceptie. Minister De Jonge heeft de motie ontraden, de motie wordt aangehouden.
Over het wetsvoorstel
De Tijdelijke wet onderzoeken AIVD en MIVD naar landen met een offensief cyberprogramma, bulkdatasets en overige specifieke voorzieningen regelt in de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2017 (Wiv 2017) dat er tijdelijk kan worden afgeweken van het regime voor het onderzoek van de Algemeen Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) naar landen met een offensief cyberprogramma.
Een offensief cyberprogramma is er onder meer op gericht om langs digitale weg op heimelijke wijze de beschikking te krijgen over vertrouwelijke informatie, economische en technologische kennis of andere informatie van burgers of organisaties waarmee zij hun voordeel doen. Het huidige regime in de Wiv 2017 wordt door de AIVD en MIVD als te belemmerend ervaren om dit onderzoek effectief uit te voeren. Hiermee krijgen de diensten meer operationele snelheid en wendbaarheid.
Daarnaast is het stelsel van toezicht gewijzigd en is voor geschillen tussen de ministers en de toezichthouders een beroepsprocedure gecreëerd bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State. Verder wordt de plicht geschrapt om bulkdatasets binnen anderhalf jaar op relevantie te beoordelen en anders te vernietigen. De bewaartermijn van bulkdatasets kan door de betrokken minister op grond van een beargumenteerd verzoek van de diensten jaarlijks verlengd worden. De Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) houdt hierop bindend toezicht.
