Rechtbank Overijssel 22 oktober 2019, ECLI:NL:RBOVE:2019:3787

Verdachte heeft enkele jaren in bitcoins gehandeld. Verdachte trof de verkopers van bitcoins bij bedrijf in Landgraaf. De verkopers boden hun bitcoins aan in ruil voor het door de verdachte meegebrachte contante geld. Verdachte adverteerde op Marktplaats met de aankoop en verkoop van bitcoins tegen de actuele koers plus 5% bij bedragen tot €6.000 en bij bedragen boven de €6.000 de actuele koers plus 4%.

Uit onderzoek is gebleken dat verdachte voor het omwisselen van bitcoins naar giraal geld gebruikt heeft gemaakt van een drietal bitcoinexchanges, te weten Payward Ltd-Kraken, Bitstamp Ltd en XAPO. De wisselingen van bitcoins naar euro’s die verdachte deed verliepen altijd door tussenkomst van een exchange. De eerste boeking door een bitcoinexchange vond plaats op 18 december 2014 en de laatste op 13 april 2017. Nadat de bitcoins van klanten op een bitcoinadres van verdachte waren geboekt werden deze via de exchanges omgezet in euro’s en min een kleine “fee” gestort op een bankrekening ten name van verdachte of zijn echtgenote. Verdachte gebruikte hiervoor verschillende bankrekeningen bij Nederlandse of Belgische banken. Het geld werd na de stortingen contant opgenomen, dan wel geheel of gedeeltelijk overgeboekt naar een ander rekeningnummer op naam van verdachte of zijn echtgenote, waarna het alsnog geheel of gedeeltelijk contant werd opgenomen. Ten aanzien van de bankrekeningnummers op naam van verdachte en zijn echtgenote werd een nader onderzoek ingesteld. In totaal werd op de onderzochte bankrekeningen €3.594.634,56 geboekt, afkomstig van bitcoinexchanges. Van de bankrekeningen werd in totaal €3.416.150,14 contant opgenomen.

Het standpunt van de officier van justitie

De officier van justitie heeft zich op het standpunt gesteld dat wettig en overtuigend bewezen kan worden dat de verdachte zich schuldig heeft gemaakt aan het plegen van gewoontewitwassen, doordat verdachte bitcoins met een illegale herkomst omgezet heeft in contant geld gedurende een lange periode.

Het standpunt van de verdediging

De verdediging heeft vrijspraak bepleit van het primair ten laste gelegde. De verdediging heeft hiertoe allereerst aangevoerd dat het niet te bewijzen is dat de bitcoins in kwestie uit misdrijf afkomstig waren. Verder heeft verdachte, indien de bitcoins uit misdrijf afkomstig waren, dit niet geweten.

De verdediging heeft voorts vrijspraak bepleit van het subsidiair ten laste gelegde, omdat verdachte niet had moeten vermoeden dat de bitcoins in kwestie uit misdrijf afkomstig waren.

Het oordeel van de rechtbank

Voor een bewezenverklaring van witwassen is vereist dat komt vast te staan dat de ten laste gelegde bitcoins middellijk of onmiddellijk uit enig misdrijf afkomstig zijn en dat verdachte dat wist dan wel redelijkerwijs had moeten vermoeden. Allereerst zal moeten worden vastgesteld of de aangedragen feiten en omstandigheden van dien aard zijn dat zonder meer sprake is van een vermoeden van witwassen.

Bitcoins zijn een vorm van elektronisch geld die worden bewaard in een digitaal bestand dat een wallet of portemonnee wordt genoemd. Bij verdachte kon men bitcoins inwisselen tegen contant geld zodat de anonimiteit van de verkoper gewaarborgd bleef.

De meeste bitcoins die op het bitcoinadres van verdachte gestort werden, waren afkomstig van de in 2017 offline gehaalde dark web market genaamd naam. Het dark web is een deel van het internet dat niet vindbaar is voor zoekmachines zoals Google en alleen met speciale software te benaderen is. Het dark web onderscheidt zich van het normale internet doordat op het dark web de IP-adressen van de gebruikers verborgen blijven. Wanneer IP-adressen verborgen blijven is het niet mogelijk de identiteit van de computergebruiker te achterhalen en blijft men dus anoniem. Vorenstaande maakt dat op het dark web veel illegale producten en diensten worden verhandeld.

De rechtbank is van oordeel dat voornoemde feiten en omstandigheden een vermoeden van witwassen rechtvaardigen. Uit nader onderzoek is bovendien gebleken dat dit vermoeden op waarheid blijkt te berusten, nu een groot deel van de bitcoins blijken te zijn verdiend met drugshandel.

Bij een vermoeden van witwassen mag van de verdachte worden verwacht dat hij een concrete, min of meer verifieerbare en niet op voorhand als hoogst onwaarschijnlijk aan te merken verklaring geeft voor de herkomst van de bitcoins. Verdachte heeft echter verklaard dat hij van geen enkele klant wist hoe zij aan hun bitcoins gekomen zijn omdat hij dat niet zo belangrijk vond. Gelet hierop kan het naar het oordeel van de rechtbank niet anders zijn dan dat de bitcoins – middellijk of onmiddellijk – uit enig misdrijf afkomstig zijn. Door geen persoonsgegevens te vragen, geen onderzoek te verrichten naar de herkomst van de bitcoins en betaling in contant geld aan te bieden, heeft de verdachte naar het oordeel van de rechtbank bewust de aanmerkelijke kans aanvaard dat malafide verkopers gebruik maakten van zijn diensten en de door hem omgezette bitcoins een criminele herkomst hadden. Dat de verdachte wist van de illegale herkomst van de bitcoins kan eveneens worden afgeleid uit de volgende omstandigheden. Verdachte garandeerde de anonimiteit van de transactie door altijd op een openbare plaats af te spreken, te weten bij bedrijf in Landgraaf. Daarnaast vroeg verdachte een aanzienlijk hogere commissie dan de reguliere wisselkantoren (te weten 3 tot 5% tegenover 0,35% bij reguliere wisselkantoren). Verdachte werd bovendien in een boekje over handel in bitcoins dat verdachte als een soort leidraad gebruikte gewezen op het risico dat aangeboden bitcoins een criminele herkomst kunnen hebben en hij werd gewaarschuwd door de diverse banken waar verdachte bankrekeningen had.

De rechtbank is gelet hierop van oordeel dat bewezen is dat de verdachte tenminste voorwaardelijk opzet heeft gehad op het witwassen van bitcoins voor een totaal bedrag van €3.594.634,56 en geldbedragen voortkomende uit de verkoop ervan. Voor zover de verdediging heeft betoogd dat een deel van de bitcoins mogelijk niet uit misdrijf afkomstig was, overweegt de rechtbank dat dit onderscheid tussen crimineel en niet crimineel geld niet gemaakt hoeft te worden.

Naar het oordeel van de rechtbank blijkt uit het dossier genoegzaam dat de verdachte het witwassen in nauwe en bewuste samenwerking met anderen heeft begaan.

De verdachte heeft samen met anderen grote hoeveelheden bitcoins en grote geldbedragen verworven, voorhanden gehad, overgedragen en omgezet, terwijl hij wist dat deze bitcoins en geldbedragen van misdrijf afkomstig waren. Nu dit zich over een lange periode heeft voorgedaan is de rechtbank van oordeel dat de verdachte van dit witwassen een gewoonte heeft gemaakt.