Sinds januari 2015 heeft de Centrale Raad van Beroep tientallen uitspraken gedaan over de onderzoeksmethoden die gemeenten hanteren bij het opsporen van bijstandsfraude. Het gaat om onderzoeken naar inkomen en vermogen in het buitenland. In deze afzonderlijke uitspraken oordeelt de CRvB over de vraag of het uitgevoerde onderzoek al dan niet in strijd is met het verbod op discriminatie. In sommige gevallen oordeelde de CRvB dat het onderzoek niet strijdig was met het verbod op discriminatie. In andere gevallen, zoals onlangs nog bij een gemeente, was het onderzoek wel in strijd met het discriminatieverbod.

Uitgangspunten bij de beoordeling

Bij de verschillende uitspraken die de Centrale Raad van Beroep in dit soort zaken heeft gedaan, spelen de volgende uitgangspunten een rol:

Gemeenten mogen zonder specifieke aanleiding onderzoeken of mensen terecht (volledige) bijstand ontvangen
Gemeenten hoeven dit preventief fraudeonderzoek niet op alle bijstandsgerechtigden toe te passen en ook niet op dezelfde manier. Zulk onderzoek is kostbaar en het belang van voorkomen van fraude is groot.
Gemeenten mogen dan ook gebruikmaken van zogenoemde risicoprofielen, bijvoorbeeld gebaseerd op gedrag van mensen.
Een risicoprofiel mag worden gebaseerd op het criterium 'een ander land van herkomst dan Nederland'.
Onderzoek naar bijstandsgerechtigden van slechts één nationaliteit mag echter niet. Dat is immers in strijd met het discriminatieverbod bedoeld in artikel 14 EVRM en artikel 1 van Protocol 12 bij het EVRM.
Dit betekent dat het bewijs dat met dit onderzoek verkregen is niet mag worden gebruikt.
Ander bewijs mag wel worden gebruikt en er mag nieuw onderzoek worden gedaan om aan te tonen of sprake is van (verzwegen) buitenlands inkomen of vermogen.

Dit geldt ook voor de Sociale verzekeringsbank in zaken waarin aanvullende bijstand wordt verleend aan AOW-gerechtigden met een onvolledige ouderdomsuitkering.

Overzicht uitspraken

Hieronder is een chronologisch overzicht van uitspraken van de CRvB opgenomen waarin geoordeeld is over de onderzoeksmethode naar bijstandsfraude. In een aantal zaken is op dezelfde dag een vergelijkbare uitspraak gedaan. Deze zijn niet opgenomen.