In dit artikel gaan de auteurs in op de draagwijdte van het vermoeden van onschuld in de Europese rechtspraak van het Europees Hof en zij passen die toe in de context van cryptofoons. Ook enkele vraagstukken die hiermee verband houden, zoals de rechtspraak over decryptiebevelen en het verbod op anonieme vooraf betaalde belkaarten, worden geanalyseerd. Tot slot beantwoorden de auteurs de vraag in welke mate geldende principes kunnen worden doorgetrokken naar de gebruikers van zogenaamde privacyvriendelijke applicaties, zoals Signal en Telegram.

Anders dan vele Nederlandse advocaten (in Nederlandse strafzaken) slaagde een Duitse advocaat (in een Duitse strafzaak) erin de resultaten van de EncroChat-hack uit te laten sluiten van het bewijs. Dit is precies wat vele Nederlandse advocaten hebben geprobeerd te bereiken, en daarom is het interessant te bekijken hoe de beoordeling van de EncroChat-hack in Duitsland plaatsvindt en waarom het Landgericht Berlijn tot de bovengenoemde beslissing is gekomen.

Tijdens het grensoverschrijdende opsporingsonderzoek naar (gebruikers van) cryptoaanbieders worden opsporingsautoriteiten voor complexe juridische vraagstukken gesteld wanneer zij rechtsmacht willen uitoefenen buiten de eigen landsgrenzen. Immers, autoriteiten zijn bij het uitoefenen van executieve jurisdictie gebonden aan hun eigen territorium, terwijl het onderzoek naar (gebruikers van) cryptoaanbieders een internationaal karakter kent. In de EU zijn verschillende mogelijkheden ontwikkeld om grensoverschrijdend op te sporen. In deze bijdrage worden twee van deze mogelijkheden: een rechtshulpverzoek en het oprichten van een Joint Investigation Team geanalyseerd. Bij beide mogelijkheden stuiten opsporingsautoriteiten op bezwaren.

De EncroChat-operatie houdt de juridische gemoederen flink bezig. Zo levert een zoekslag op rechtspraak.nl naar de term ‘EncroChat’ inmiddels al meer dan honderd resultaten op. Volgens de politie zijn 816 gebruikers geïdentificeerd en liepen er in april 2021 reeds 206 onderzoeken naar aanleiding van de EncroChat-operatie. Tijdens de operatie zijn naar verluidt 25 miljoen berichten van Nederlandse gebruikers van deze ‘crypto­telefoons’ onderschept. Een cryptotelefoon is een mobiele telefoon die speciaal is aangepast om anoniem en versleuteld te communiceren. Ze worden naar verluidt vaak door criminelen gebruikt. In tal van spraakmakende zaken spelen de onderschepte EncroChat-berichten een bepalende rol in de bewijsvoering. De politie zit naar eigen zeggen op een ‘goudmijn aan bewijs’ en de gegevens vormen een game changer voor de politie. Strafrechtadvocaten trekken vaak de rechtmatigheid van de operatie in twijfel, maar vooralsnog lijkt de verdediging bot te vangen. In deze bijdrage geven de auteurs een overzicht van de meest relevante EncroChat-jurisprudentie, die zich met name richt op de onderzoekswensen van de verdediging.