De impact van het Verdrag van Lissabon op de Nederlandse rechtsorde is beperkt geweest, omdat veel van de in de EU-slachtofferrichtlijn genoemde rechten reeds deel uitmaakten van het Nederlandse slachtofferbeleid. Toch blijft vooral de implementatie van slachtofferrechten in de praktijk voor verbetering vatbaar. Mogelijke oplossingen voor de geconstateerde tekortkoming brengen ons weer terug bij het Verdrag van Lissabon, wanneer we gaan nadenken over een combinatie van voorzieningen in rechte, collectieve voorzieningen en non-juridische mechanismes om slachtofferrechten te borgen.

In 1968 Paul Simon and Art Garfunkel blessed us with the song, ‘Fakin’ it’, from where the phrase ‘fake it till you make it’ is presumably derived, although to be fair the lyrics read the exact opposite: ‘And I know I’m fakin’ it, I’m not really makin’ it’. And this could encapsulate the story so far between mutual trust and the European Arrest Warrant (EAW). In the fashion of ‘fake it till you make it’, mutual trust was imposed upon national authorities as a mostly non-rebuttable presumption.

Sinds het Verdrag van Lissabon is de Europese rechtsorde ten gronde veranderd. Dat is goed zichtbaar binnen de Ruimte voor vrijheid, veiligheid en recht, waarvan het strafrecht en het asielrecht deel uitmaken. In deze bijdrage wordt ingegaan op de top-down invloed van het EU-recht op het Nederlandse straf- en asielrecht, maar ook op de bottom-up invloed van het Nederlandse recht op het Europese niveau. In toenemende mate is er sprake van een wisselwerking tussen nationaal en EU-recht, zodat de nationale rechtsordes steeds meer geïntegreerd raken in de samengestelde Europese rechtsorde.

Op 1 december 2024 viert het Verdrag van Lissabon zijn vijftiende verjaardag. In dit nummer staat de invloed van het verdrag in de strafrechtspraktijk in Nederland en breder binnen de EU centraal. Het Verdrag van Lissabon wijzigde het Verdrag betreffende de Europese Unie (hierna: VEU) en het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap (hierna: VWEU). Het VEU en het VWEU vormen samen de basis van het huidige EU-recht waarin de beginselen en doelstellingen van de EU, haar instellingen en het toepassingsgebied ervan zijn vastgelegd.