De afgelopen jaren is veel gediscussieerd over de verantwoordelijkheid van ondernemingen in de samenleving. Dat raakt aan een principieel debat over wat de plaats van de onderneming, of meer juridisch, van de vennootschap die een onderneming in stand houdt, in de samenleving is. De zorgen over klimaatverandering en de structurele overschrijding van andere planetaire grenzen, maar ook de zorgen over de sociale verhoudingen in de maatschappij die toenemend onder druk komen te staan, maken de vraag naar de verantwoordelijkheid van ondernemingen in de samenleving dringend. De vorig jaar gewijzigde Nederlandse Corporate Governance Code geeft aan dat (beurs)vennootschappen een verantwoordelijkheid in de samenleving hebben die verder gaat dan (financiële) waardecreatie voor aandeelhouders. In deze bijdrage noem ik die bredere verantwoordelijkheid van de onderneming de maatschappelijke verantwoordelijkheid van de onderneming. Ik ga in op de vragen wat die maatschappelijke verantwoordelijkheid inhoudt en wat er menselijkerwijs voor nodig is om die verantwoordelijkheid daadwerkelijk te nemen. Hoewel de maatschappelijke verantwoordelijkheid van ondernemingen breder is richt ik me daarbij in het bijzonder op de klimaatproblematiek. Ik sluit af met een pleidooi voor een maatschappelijke raad als een governance-mechanisme dat het vermogen versterkt om maatschappelijke verantwoordelijkheid te nemen.

Al vele jaren is er een discussie over de rol en inhoud van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO, ook wel ‘corporate social responsibility’ (CSR)). De Europese regelgever maakt in deze discussie gebruik van de algemene term ‘corporate sustainability’, waarin zowel mensenrechten/non-discriminatie als milieu en klimaat een rol spelen. Er is een toenemend besef dat bedrijven zich niet kunnen – en mogen – onttrekken aan de enorme uitdagingen van de maatschappij op die onderwerpen. Corporate sustainability ontwikkelt zich daarmee in toenemende mate van een nice to have naar een need to have. Het gaat daarbij om de impact van bedrijfsactiviteiten in de brede zin van het woord. Er is niet enkel oog voor wat er gebeurt binnen het eigen bedrijf, maar ook voor mogelijke negatieve effecten in de waardeketen.