Op 15 juni 2020 heeft de Afdeling advisering van de Raad van State een ongevraagd advies uitgebracht over ministeriële verantwoordelijkheid.3 De Raad van State heeft onder meer geconstateerd dat er in toenemende mate onzekerheid bestaat bij ambtenaren over hun precieze rol en over de spelregels die gelden in hun relatie met bewindslieden en hun ambtelijke meerderen. Als oplossing daarvoor adviseert de Raad van State een gedragscode of protocol op te stellen met spelregels die gelden tussen ambtenaren en bewindslieden in hun onderlinge verhouding.

Deze bijdrage gaat niet over ministeriële verantwoordelijkheid of over de in het advies van de Raad van State beschreven knelpunten daaromtrent, maar over het nut en de noodzaak van ambtelijke gedragscodes. De Ambtenarenwet 2017 (AW 2017) kent immers de verplichting voor overheidswerkgevers om zorg te dragen voor de totstandkoming van een gedragscode voor goed ambtelijk handelen. In een dergelijke gedragscode zou ook aandacht geschonken kunnen worden aan de politiek-ambtelijke verhoudingen. Dat geldt niet alleen op rijksniveau, maar ook ten aanzien van decentrale overheden en organisaties die een wettelijke overheidstaak uitvoeren.

Voordat nieuwe gedragscodes of protocollen worden gecreëerd of bestaande gedragscodes worden uitgebreid, is het wijs te bezien hoe ambtelijke gedragscodes op dit moment worden gebruikt. Is een ambtelijke gedragscode slechts een (verplichte) set regels of is het een ‘levend document’? In dit artikel wordt allereerst gekeken naar de juridische grondslag van ambtelijke gedragscodes en het belang ervan in de jurisprudentie na invoering van de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren (Wnra). Vervolgens wordt uiteengezet hoe ambtelijke gedragscodes daadwerkelijk invloed kunnen hebben op integer en goed ambtelijk handelen in de werkpraktijk.

Lees verder: