Digitalemarktenverordening in EU Publicatieblad gepubliceerd

De digitalemarktenverordening (Digital Services Act) moet zorgen voor een gelijk speelveld voor alle digitale bedrijven, ongeacht hun omvang. De verordening stelt duidelijke regels vast voor grote onlineplatforms en heeft tot doel om te voorkomen dat een platform de regels op de digitale markt bepaalt doordat het zeggenschap heeft over ten minste één zogenoemde kernplatformdienst. Kernplatformdiensten zijn diensten zoals onlinezoekmachines, sociale netwerken en clouddiensten.

Achtergrond

Digitale diensten in het algemeen en online platforms in het bijzonder spelen een steeds belangrijkere rol in de economie, doordat zij bedrijven in staat stellen gebruikers in de hele EU te bereiken en grensoverschrijdende handel vergemakkelijken. Tegelijkertijd vertonen kernplatformdiensten (o.a. onlinezoekmachine, online sociale netwerkdienst, videoplatformdienst) onder die digitale diensten een aantal kenmerken die uitgebuit kunnen worden door de ondernemingen die ze aanbieden. Als voorbeelden van dergelijke kenmerken kunnen worden genoemd:

• Extreme schaalvoordelen, die het gevolg zijn van marginale kosten van bijna nul voor het toevoegen van zakelijke gebruikers of eindgebruikers;

• Zeer sterke netwerkeffecten;

• De aanzienlijke mate waarin zowel zakelijke gebruikers als eindgebruikers van die diensten afhankelijk zijn;

• Lock-in-effecten (je als bedrijf opgesloten voelen bij één van je leveranciers).

Al die kenmerken, in combinatie met oneerlijke praktijken van ondernemingen die de kernplatformdiensten aanbieden, kunnen tot gevolg hebben dat de betwistbaarheid van de kernplatformdiensten aanzienlijk wordt ondermijnd en dat de eerlijkheid van de commerciële relatie tussen ondernemingen die die diensten aanbieden en hun zakelijke gebruikers en eindgebruikers wordt aangetast. In de praktijk leidt dat tot een snelle en potentieel verregaande afname van de keuzemogelijkheden van zakelijke gebruikers en eindgebruikers, waardoor de aanbieder van die diensten de positie van een zogenaamde ‘poortwachter’ kan verwerven.

De combinatie van die kenmerken van poortwachters zal in veel gevallen waarschijnlijk leiden tot ernstige onevenwichtigheden in de onderhandelingsmacht en bijgevolg tot oneerlijke praktijken en voorwaarden voor zowel zakelijke gebruikers als eindgebruikers van door poortwachters aangeboden kernplatformdiensten, ten koste van de prijzen, de kwaliteit, eerlijke concurrentie, keuzemogelijkheden en innovatie in de digitale sector. Om die reden presenteerde de Commissie op 15 december 2020 een voorstel voor een verordening over betwistbare en eerlijke markten in de digitale sector (“wet inzake digitale markten”). De Raad en het Europees Parlement hebben overeenstemming bereikt over het voorstel en de verordening is op 12 oktober 2022 in het Publicatieblad van de EU gepubliceerd (verordening 2022/1925).

Inhoud van de verordening

De verordening is van toepassing op kernplatformdiensten die poortwachters verlenen of aanbieden aan zakelijke gebruikers die in de EU zijn gevestigd of aan eindgebruikers die in de EU zijn gevestigd of zich aldaar bevinden, ongeacht de plaats van vestiging of de verblijfplaats van de poortwachters en ongeacht het recht dat anderszins op de dienstverlening van toepassing is.

Poortwachters

Platforms gelden als poortwachter ("gatekeeper") indien zij in de laatste 3 jaar hetzij een jaaromzet van ten minste € 7,5 miljard in de EU hebben gerealiseerd, hetzij een beurswaardering van ten minste € 75 miljard hebben, en indien zij ten minste 45 miljoen maandelijks actieve eindgebruikers en ten minste 10.000 professionele gebruikers tellen die in de EU zijn gevestigd (artikel 3 van de verordening).

Gevolgen voor poortwachters

De verordening bevat duidelijke regels voor grote online­platforms ("poortwachters"). Die platforms moeten:

• ervoor zorgen dat zich uitschrijven van kernplatformdiensten even gemakkelijk is als zich daarop abonneren;

• ervoor zorgen dat de basisfuncties van instant­messaging­diensten interoperabel zijn, d.w.z. dat berichten, spraakberichten of bestanden tussen verschillende berichtenapps kunnen worden verzonden;

• zakelijke gebruikers toegang geven tot hun marketing- of advertentieprestatiegegevens op het platform;

• de Commissie in kennis stellen van hun overnames en fusies.

De platforms mogen niet meer:

• hun eigen producten of diensten gunstiger klasseren dan die van andere marktdeelnemers ("self-preferencing");

• bepaalde apps of software vooraf installeren, of beletten dat deze gemakkelijk kunnen worden verwijderd;

• belangrijke software (bv. webbrowsers) als standaardinstelling bij de installatie van een besturingssysteem verplichten;

• beletten dat ontwikkelaars gebruikmaken van betalingsplatforms van derden voor de verkoop van apps;

• private gegevens die voor de ene dienst zijn verzameld, gebruiken voor een andere dienst.

Naleving van de regels

Om een hoog niveau van harmonisatie op de interne markt te waarborgen, is de Commissie als enige bevoegd voor de handhaving van de verordening. Zij kan beslissen in dialoog te gaan over de regelgevingsmaatregelen om de poortwachters duidelijk op hun verplichtingen te wijzen. Om het werk van de Commissie te faciliteren, worden een raadgevend comité en een groep op hoog niveau ingesteld.