Discussieforum hoeft gebruikersgegevens niet openbaar te maken

EHRM 7 december 2021, Standard Verlagsgesellschaft mbH t. Oostenrijk

Klager in deze zaak is de uitgever van de krant ‘Der Standard’. Deze krant heeft ook een online discussieforum, derStandard.at. Op dit forum kunnen gebruikers opmerkingen plaatsen bij de artikelen die worden geplaatst. In 2012 wordt er op het forum, door klager, een artikel gepubliceerd over leider K.S. van partij Die Freiheitlichen in Kärnten (FPK). Onder dit artikel werden nare opmerkingen geplaatst, waaronder referenties naar het nazisme. De politicus heeft hierop aan Der Standard verzocht om het artikel te verwijderen en gevraagd de gegevens door te geven van degene die de opmerkingen hadden geplaatst. Voordat gebruikers namelijk berichten kunnen uitwisselen op het forum, dienen zij zich te registeren. Ze moeten in ieder geval hun naam en mailadres opgeven, een postadres is optioneel. De gegevens van de auteurs waren dus bekend bij de klager. Er wordt door de krant echter alleen gehoor gegeven aan het eerste verzoek, het artikel verwijderen van het forum. Klager weigerde om de gegevens van de gebruikers door te geven. Hetzelfde gebeurde in 2013 ten aanzien van de parlementariër H.K., de toenmalige secretaris-generaal van de Oostenrijkse Vrijheidspartij (Freiheitliche Partei Österreichs - FPÖ). Beide politici zijn vervolgens apart tegen de krant een procedure gestart om de gebruikersgegevens te achterhalen. Het hooggerechtshof van Oostenrijk heeft uiteindelijk geoordeeld dat de gebruikersgegevens moesten worden gedeeld met eisers.

Voor het EHRM stelt klager dat de verplichting om de gebruikersgegevens door te geven in strijd is met artikel 10 EVRM. Er wordt betoogd dat de gebruikersgegevens kwalificeren als journalistieke bronnen en daarom worden beschermd door de journalistieke bronvermelding. Het Hof gaat hier niet in mee en verwijst hierbij naar de definitie van een journalistieke ‘bron’ zoals die is gegeven in een aanbeveling van het Comité van Ministers. De commentaren op het forum richtten zich vooral tot het algemene publiek en niet zozeer tot een journalist. Om deze reden wordt er door het Hof geconcludeerd dat er geen sprake is van een journalistieke bron, en dus ook niet van de bijbehorende bescherming.

Het Hof gaat vervolgens verder dat het openbaar maken van gebruikersgegevens kan leiden tot het zogeheten ‘chilling effect’ en hecht dan ook een grote waarde aan anonimiteit op het internet. Helemaal gelet op het feit dat Der Standard een actieve rol vervulde op het forum.

Het Hof concludeert dan ook uiteindelijk dat de verplichting om gebruiksgegevens prijs te geven wel degelijk een inbreuk oplevert van art. 10 EVRM en gaat vervolgens bekijken of deze inbreuk gerechtvaardigd kan worden.

De grote waarde van anonimiteit op het internet moet hiervoor worden afgewogen tegen andere belangen zoals die van het bestrijden van criminaliteit of de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen. Er is dus geen absoluut recht van online anonimiteit. Maar volgens het Hof hebben de nationale rechterlijke instanties niet goed uitgelegd waarom de belangen van K.S. en H.K. zwaarder zouden wegen dan klagers belang bij het beschermen van de anonimiteit van de auteurs van de commentaren. De inbreuk op art. 10 EVRM  was daarmee volgens het Hof ‘niet in een democratische samenleving noodzakelijk’.

Het Hof kan zich erin vinden dat wanneer het gaat om een onthulling van gebruikersgegevens, er alleen een prima facie beoordeling wordt gegeven, maar zelfs die vereist een zekere afweging. Wordt die niet uitgevoerd, dan gaat dat ten koste van de betekenis van anonimiteit. Het ontbreken van een afweging door de nationale rechter betekent dan ook dat de inbreuk een schending oplevert van artikel 10 EVRM.

Lees hier de volledige uitspraak.