Een herziening van de richtlijn milieucriminaliteit moet de huidige tekortkomingen van die richtlijn aanpakken. De Europese Commissie stelt onder meer voor om de lijst met strafbare feiten bij te werken en te verfijnen, de bepalingen inzake strafrechtelijke sancties te versterken en de handhaving van de richtlijn te verbeteren. De herziening van de richtlijn moet bijdragen aan het behalen van de doelstellingen van de Europese Green Deal.

Het gaat om het voorstel van de Commissie voor een richtlijn betreffende de bescherming van het milieu via het strafrecht en ter vervanging van richtlijn 2008/99. Het voorstel en een bijbehorende mededeling zijn op 15 december 2021 gepresenteerd.

Achtergrond

De vaststelling van de richtlijn milieucriminaliteit in 2008 was volgens de Commissie een belangrijke stap in de erkenning van de rol van het strafrecht bij een doeltreffende bescherming van het milieu. Dankzij die richtlijn worden nu een reeks onderling overeengekomen ernstige milieudelicten in alle lidstaten van de EU als misdrijven beschouwd.

Uit een evaluatie van de Commissie van de huidige richtlijn milieucriminaliteit blijkt echter dat die richtlijn aanzienlijke beperkingen en tekortkomingen vertoont. De richtlijn heeft volgens de Commissie geen gelijke tred gehouden met de ontwikkeling van de milieuwetgeving van de EU en biedt geen antwoord op de huidige uitdagingen. Zo zijn er bijvoorbeeld categorieën van strafbare feiten zoals illegale houthandel of illegale scheepsrecycling die niet door de richtlijn worden gedekt. Uit de evaluatie blijkt ook dat de sancties sterk verschillen van lidstaat tot lidstaat en dat de toepassing ervan in de praktijk geen afschrikkend effect lijkt te hebben.

Aanpassing van de richtlijn milieucriminaliteit

Om de huidige tekortkomingen van de richtlijn aan te pakken doet de Commissie de volgende voorstellen voor de nieuwe richtlijn inzake milieucriminaliteit:

1 Bijwerking en verfijning van de lijst met strafbare feiten.

De lijst met strafbare feiten die onder de huidige richtlijn vallen, zal worden bijgewerkt en er zullen nieuwe strafbare feiten aan worden toegevoegd om de huidige stand van het EU-milieurecht weer te geven en de schadelijkste illegale activiteiten beter aan te pakken. De herziening zal de rechtszekerheid vergroten door te voorzien in specifieke en duidelijke omschrijvingen van strafbare feiten die onder de nieuwe wetgeving vallen.

2 Versterking van de bepalingen inzake strafrechtelijke sancties

De voorgestelde bepalingen betreffende de onderlinge aanpassing van de soorten en de hoogte van sancties zullen het afschrikkend effect ervan versterken en bijdragen tot een consequentere toepassing in de hele EU. Er worden aanvullende sancties en maatregelen voorgesteld, zodat nationale rechters en openbare aanklagers over een instrumentarium beschikken waarmee ze sancties op maat kunnen opleggen.

3 Erkenning en versterking van de handhavingsketen

Een doeltreffende strafrechtelijke handhaving hangt af van de capaciteiten, de vaardigheden en de prestaties van elke schakel in de keten die de milieu-inspectiediensten, de politie en andere rechtshandhavingsinstanties, de openbare ministeries en de rechterlijke macht met elkaar verbindt. Het voorstel voorziet in de vaststelling van nationale strategieën met als gemeenschappelijke prioriteit de middelen ter bestrijding van milieucriminaliteit op de meest doeltreffende wijze te mobiliseren. Om de handhavingsketen te versterken, wordt in het voorstel gestreefd naar een passende gespecialiseerde opleiding, doeltreffende onderzoeksinstrumenten en mechanismen voor samenwerking tussen de handhavingsinstanties in een lidstaat.

4 Erkenning en versterking van de rol van de burgers en het maatschappelijk middenveld

Voor een doeltreffende bestrijding van milieucriminaliteit moeten volgens de Commissie ook de burgers en het maatschappelijk middenveld worden gemobiliseerd en het vertrouwen van het publiek in de nationale handhavingssystemen worden bevorderd. Klokkenluiders die milieudelicten melden, alsook degenen die meewerken aan strafprocedures, moeten worden beschermd en ondersteund. Het betrokken publiek moet op grond van nationale procedureregels aan strafprocedures kunnen deelnemen, bijvoorbeeld als burgerlijke partij.

Volgende stappen

Het wetgevingsvoorstel wordt nu voorgelegd aan het Europees Parlement en de Raad.