Hoge Raad 6 september 2016, ECLI:NL:HR:2016:2022

De verdachte is bij arrest van 19 november 2014 door het Gerechtshof Den Haag veroordeeld tot een gevangenisstraf voor de duur van veertien maanden met een voorwaardelijk gedeelte van zes maanden met een proeftijd van twee jaren wegens, onder meer, bedrieglijke bankbreuk, begaan door een rechtspersoon, terwijl hij tezamen en in vereniging met een ander feitelijk leiding heeft gegeven aan de verboden gedragingen.

Middel

Het middel klaagt over de afwijzing van het verzoek van de verdediging om getuige 1, getuige 2 en getuige 3 als getuigen te horen.

Dit getuigenverzoek hield verband met het aan de verdachte onder 1 ten laste gelegde feitelijk leiding geven aan het onttrekken van goederen, te weten tandartsapparatuur, aan de gefailleerde rechtspersoon A B.V. ter verkorting van de rechten van de schuldeisers. In dat verband heeft de verdachte in eerste aanleg het verweer gevoerd dat de betreffende goederen nooit tot de boedel van A hebben behoord, maar werden geleased van (of door) een andere vennootschap C B.V.

Uit een zich in het dossier bevindende brief van 6 juli 2014 blijkt dat de raadsman van de verdachte enkele dagen voor de regiezitting in hoger beroep van 9 juli 2014 heeft verzocht om de oproeping van de – in eerste aanleg niet gehoorde – getuigen 1, 2 en 3 in verband met de door de verdediging gestelde aanschaf van tandartsapparatuur ten behoeve van A door C B.V. Op 7 juli 2014 heeft de advocaat-generaal bij het hof de oproeping van deze getuigen in een met redenen omklede beslissing geweigerd, waarna de raadsman het getuigenverzoek op de regiezitting van 9 juli 2014 heeft herhaald.

Het proces-verbaal van de terechtzitting in hoger beroep van 9 juli 2014 houdt met betrekking tot het betreffende getuigenverzoek het volgende in:

“De voorzitter deelt mede dat de zaak heden niet inhoudelijk zal worden behandeld, doch dat het een regiezitting betreft, waarin de onderzoekswensen van de verdediging aan de orde zullen komen.

De advocaat-generaal draagt de zaak voor.

De raadsman deelt mede dat hij zijn appelschriftuur op 15 augustus 2013 per fax heeft verzonden aan de griffie van de rechtbank en legt een verzendrapport van vorenbedoelde schriftuur over. De raadsman stelt dat aan hem is medegedeeld dat de appelschriftuur in het procesdossier zou worden gevoegd.

De raadsman krijgt vervolgens de gelegenheid zijn onderzoekswensen nader toe te lichten en deelt in dat verband mede:

Ik persisteer bij de drie getuigenverzoeken vervat in mijn faxbericht van 6 juli 2014. Cliënt was meer verantwoordelijk voor de begeleiding en aansturing van de tansartsen terwijl de medeverdachte verantwoordelijk was voor de boekhouding.

[C] en […], vennootschappen van de ouders van cliënt, zijn leasecontracten aangegaan omdat banken die leasecontracten niet met [A] wilden aangaan. Er zijn wel stukken overgelegd.

(…)

De advocaat-generaal krijgt vervolgens de gelegenheid hierop te reageren en deelt in dat verband mede:

(…)

De overige verzoeken dienen te worden afgewezen.

Indien het hof er vanuit gaat dat de appelschriftuur tijdig is ingediend – ik kan dat aan de hand van de stukken die door de raadsman zijn overgelegd niet vaststellen – is alsnog het noodzakelijkheidscriterium van toepassing, gelet op de jurisprudentie van de Hoge Raad. De verdediging heeft geen begin van aannemelijkheid gemaakt dat de goederen die op andere locatie(s) zijn aangetroffen niet van [A] zijn.

(…)

De raadsman krijgt vervolgens de gelegenheid hierop te reageren en deelt in dat verband mede:

Er waren meerdere locaties. De ene na de andere locatie ging dicht. Spullen werden daarom verplaatst. (…)

De voorzitter onderbreekt vervolgens het onderzoek voor beraad. Na beraad wordt het onderzoek hervat. (…) De overige verzoeken worden afgewezen, daar het hof zich op basis van wat heden ter tafel ligt, waaronder begrepen hetgeen de verdediging ter motivering van de verzoeken heeft aangevoerd, onvoldoende ingelicht acht om, ongeacht het toepasselijke criterium, de verzoeken te kunnen toewijzen.”

Beoordeling Hoge Raad

In HR 1 juli 2014, ECLI:NL:HR:2014:1496, NJ 2014/441, is onder meer het volgende overwogen:

"2.31. Art. 282, vierde lid, Sv regelt het geval dat de verdachte zich in voorlopige hechtenis bevindt krachtens een bevel tot gevangenneming of gevangenhouding waarvan de geldigheidsduur niet meer kan worden verlengd op grond van art. 66, derde lid, Sv. Dan kan op vordering van de officier van justitie de schorsing van het onderzoek op de terechtzitting worden bevolen. Deze zogenoemde "pro forma"-zitting strekt ertoe de voortzetting van de voorlopige hechtenis te verzekeren. Vaak zal bij de aanvang van zo een terechtzitting het vooronderzoek nog niet zijn afgerond dan wel het strafdossier anderszins nog niet compleet zijn zodat op die terechtzitting geen inhoudelijke behandeling van de zaak plaatsvindt.

2.32. Daarnaast heeft zich in de praktijk de zogenoemde "regiezitting" ontwikkeld, zij het dat deze niet altijd scherp kan worden onderscheiden van de pro forma-zitting. Van zo een regiezitting is sprake indien de terechtzitting wordt benut om, vooruitlopend op de inhoudelijke behandeling van de zaak, beslissingen te nemen die van belang zijn voor de omvang en inrichting van die inhoudelijke behandeling. Daartoe behoort ook het beslissen op verzoeken van de verdediging tot het oproepen van getuigen. Ook de regiezitting is dus een variant van een terechtzitting waar het onderzoek wordt geschorst tot een nadere terechtzitting.

2.33. Ingeval de rechter ten tijde van de pro forma-zitting of de regiezitting over onvoldoende gegevens meent te beschikken om een verantwoorde beslissing te geven op een verzoek van de verdediging tot het oproepen van getuigen, ligt het niet voor de hand dat de rechter het verzoek "in voorlopige zin" afwijst. Mede met het oog op de vereiste duidelijkheid van de verdere procesvoering verdient het de voorkeur dat de rechter in een dergelijk geval de beslissing op het verzoek aanhoudt.

2.34. Dat laat onverlet dat de rechter ingeval het verzoek wordt afgewezen, in de motivering van die beslissing tot uitdrukking kan brengen dat hij zich op basis van wat bij gelegenheid van de pro forma-zitting of de regiezitting ter tafel ligt - waaronder begrepen hetgeen de verdediging ter motivering van het verzoek heeft aangevoerd - onvoldoende ingelicht acht om, ongeacht het toepasselijke criterium, het verzoek te kunnen toewijzen omdat pas bij de latere behandeling van de zaak de voor de beoordeling van het verzoek relevante belangen in hun volle omvang gewogen kunnen worden. Indien de verdediging het na een dergelijke afwijzing van het verzoek op de pro forma-zitting of regiezitting wenselijk acht dat de desbetreffende getuigen alsnog worden gehoord, zal hij die wens voorafgaand aan de nadere terechtzitting aan de officier van justitie of tijdens de inhoudelijke behandeling aan de rechtbank kenbaar moeten maken door een daartoe strekkend, gemotiveerd verzoek te doen. Indien de verdediging zulks niet doet, behoeft de rechter niet ambtshalve te beslissen over de vraag of het eerder afgewezen verzoek alsnog voor toewijzing in aanmerking komt. (...)

2.75. In dit verband moet worden gewezen op het in 2012 in werking getreden art. 80a RO en de betekenis van deze bepaling voor de reikwijdte van het onderzoek in cassatie ten aanzien van de hiervoor bedoelde beslissingen. In art. 80a RO is bepaald dat het beroep in cassatie niet-ontvankelijk kan worden verklaard op de grond dat de betrokkene klaarblijkelijk onvoldoende belang heeft bij het cassatieberoep. Daarom mag in gevallen waarin dat belang niet evident is, van de verdediging in redelijk worden verlangd dat zij in de cassatieschriftuur een toelichting geeft met betrekking tot het belang bij haar klacht. Zo mag in het geval dat de zaak op meerdere terechtzittingen is behandeld, van de verdediging worden gevergd dat zij toelicht waarom op een later gehouden terechtzitting niet is geklaagd over een op een eerdere zitting begaan verzuim met betrekking tot een verzoek tot oproeping van getuigen."

In deze zaak moet de terechtzitting in hoger beroep van 9 juli 2014 worden aangemerkt als een 'regiezitting' in voornoemde zin, bedoeld om - vooruitlopend op de inhoudelijke behandeling van de zaak, welke plaatsvond op 5 november 2014 - beslissingen te nemen die van belang waren voor de omvang en inrichting van de inhoudelijke behandeling. Het Hof heeft het verzoek tot het horen van getuige 1, getuige 2 en getuige 3 als getuigen afgewezen omdat het zich op basis van wat bij gelegenheid van de regiezitting ter tafel was onvoldoende ingelicht achtte om het verzoek te kunnen toewijzen.

Nu de verdediging het verzoek bij gelegenheid van de inhoudelijke behandeling van de zaak niet meer naar voren heeft gebracht, is het - in cassatie niet nader toegelichte -belang van de verdachte bij de klacht niet evident.

Met betrekking tot de overige in de schriftuur naar voren gebrachte stellingen geldt dat voor onderzoek door de cassatierechter alleen in aanmerking komen stellige en duidelijke klachten over de schending van een bepaalde rechtsregel en/of het verzuim van een toepasselijk vormvoorschrift door de rechter die de bestreden uitspraak heeft gewezen. Hetgeen in de schriftuur overigens wordt aangevoerd voldoet niet aan dit vereiste, zodat het onbesproken moet blijven.

Gelet hierop zal de Hoge Raad - gezien art. 80a van de Wet op de rechterlijke organisatie - het beroep niet-ontvankelijk verklaren.

Lees hier de volledige uitspraak.