Het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) zet komend jaar in op het verder vergroten en versnellen van het aanbod van forensisch onderzoek. Digitalisering, automatisering, de inzet van kunstmatige intelligentie en data-science bieden daartoe volop kansen, ook voor het verder verbeteren van het aanbod. Het instituut zet in op innovaties, internationale samenwerking en wil een deel van het veelvoorkomend onderzoek uitbesteden. Het NFI signaleert behalve kansen ook een aantal risico’s voor het forensisch onderzoeksveld. Dat blijkt uit de Stand van de uitvoering 2023.

Stabiele financiering nodig voor het Hansken-platform

Het digitale platform Hansken is onmisbaar geworden om de steeds groeiende bergen van in beslag genomen digitale data voor opsporingsdiensten, de rechtspraak, het OM en advocaten toegankelijk en doorzoekbaar te maken. Het platform is 11 jaar geleden opgericht en opsporingsdiensten gebruikten het platform afgelopen jaar in meer dan 1000 strafzaken. Het betreft veelal onderzoeken naar zware ondermijnende criminaliteit. Hansken wordt constant doorontwikkeld door een internationale community, NFI-ers en studenten van de Hogeschool Leiden. Dat is ook nodig, want de telefoon van vandaag, is morgen verouderd en apps worden constant geupdate. Het platform fungeert volgens de samen met opsporingsdiensten ontwikkelde Hanskenvisie, als ‘landingsplek’ voor innovaties uit de wetenschap. Het programma Hansken is enkele jaren geleden met tijdelijke financiële steun vanuit het departement gestart. Met het aflopen van het programma Hansken per 1 juli 2023, stopt ook een deel van de financiering van Hansken. Het NFI is over de financiering in overleg met de andere partijen in de strafrechtketen en departement en de overige gebruikers van Hanksen, maar een oplossing is vooralsnog niet gevonden.

Stabiele financiering nodig voor IV en beheer

Om makkelijker en veiliger informatie uit te kunnen wisselen tussen de rechtspraak, de politie, het OM en het NFI, moeten de systemen en onderliggende processen op elkaar worden aangepast. Daarnaast wordt het beschermen van de gegevens steeds belangrijker, evenals de wens om versterking aan te brengen op het gebied van privacy, security, ethiek en transparantie. Hier zijn nu geen structurele middelen (geld en capaciteit) voor. Een voorbeeld van een weerbarstig probleem in dit kader is het bewaren en vernietigen van (lichamelijke/menselijke) materialen en data. Het NFI is vaak afhankelijk van politie en OM voor informatie over de beslissing, de termijnen en welk onderzoeksmateriaal tijdelijk bewaard, overgedragen of vernietigd moet worden. Het NFI ontvangt nu niet altijd bericht over de beslissing wat er moet gebeuren met het materiaal. Om dit structureel in te regelen is meerjarige financiering nodig, inclusief een structurele financiering voor beheer. Ook hierover is het NFI in gesprek.

Bewegingsruimte voor innovaties

Het NFI is in gesprek over rolverdeling en mandaten met het departement en de andere partijen in de strafrechtketen. Het blijft uitdagend voor het NFI om voldoende tijd en budget te reserveren voor innovaties en onderzoek, zodat kansen zoals data gedreven werken, voldoende benut kunnen worden. Zonder innovatie geen vooruitgang en zonder vooruitgang verlies je relevantie in het zaakonderzoek en uiteindelijk de relevantie in de strafrechtketen. Daarnaast moeten de kwaliteit van het onderzoek en de onafhankelijkheid geborgd blijven, zodat de noodzakelijke voorwaarden voor innovatie zijn geborgd. Het NFI heeft de expertise en samenwerkingsnetwerken in huis om op het gebied van innovaties de noodzakelijke eigen afwegingen en keuzes te maken.

Afspraken maken over data met commerciële partijen

De beschikbaarheid van onderzoeksdata en het gebruik van artificial intelligence, spelen een steeds belangrijkere rol in het forensisch onderzoek. Het NFI investeert in het digitaal en beveiligd ontsluiten van relevante data voor de strafrechtketen. Hiermee zetten we een mooie stap in de richting van ‘ketenbrede forensic intelligence’. Forensic intelligence is behalve het gericht inzetten van forensische kennis, ook het kwantitatief en kwalitatief analyseren van data om betekenisvolle patronen van criminaliteit te identificeren. Het is essentieel dat de data, afkomstig van forensisch onderzoek beschikbaar blijven voor de gehele keten. Zeker nu steeds meer onderzoeken worden uitbesteed aan commerciële partijen. Dit om referentieverzamelingen actueel en compleet te houden, om te kunnen innoveren, om verbanden en patronen binnen en tussen zaken te kunnen leggen én om trends te kunnen signaleren op alle vakgebieden. Overheden zijn verplicht data beschikbaar te stellen, maar commerciële partijen niet. Hierover moeten dus voor het uitbesteden van forensisch onderzoek door NFI, politie of OM op voorhand afspraken gemaakt worden.