Kamer debatteert over hersteloperatie toeslagen
/De Eerste Kamer debatteerde dinsdag 23 februari met staatssecretaris Van Huffelen van Financiën (Toeslagen en Douane) over de hersteloperatie in verband met de toeslagenaffaire, in het bijzonder de Incidentele suppletoire begroting Financiën 2021 inzake Herstel Toeslagen. De Eerste Kamer stemt dinsdag 2 maart over het wetsvoorstel.
De incidentele suppletoire begroting verwerkt in de begroting 2021 van het ministerie van Financiën de gevolgen van maatregelen om gedupeerde ouders te compenseren in het kader van de hersteloperatie kinderopvangtoeslagen. De aanvaarding door de Tweede Kamer van het amendement-Lodders/Van Weyenberg over een moratorium (opschorting van betalingsverplichtingen van gedupeerden) leidt tot een afkoelingsperiode van een jaar waardoor rust en ruimte wordt gecreëerd met als doel om te komen tot een goede afwikkeling van de schulden van de ouders die vallen onder de hersteloperatie toeslagen.
Tijdens het debat spraken alle woordvoerders hun zorg uit over het onrecht dat de gedupeerden is aangedaan en gaven zij aan dat de hersteloperatie zo snel en zo zorgvuldig mogelijk moet worden uitgevoerd. Ten aanzien van met name het tweede punt maakte een aantal fracties zich zorgen. De juridische onderbouwing voor het door de Tweede Kamer aangenomen amendement is nog onzeker, zo vonden zij. Omdat de Raad van State niet om voorlichting (advies - red.) is gevraagd, vreesden die senatoren dat de wet mogelijk door de rechter als onrechtmatig wordt geacht. Dat zou nog meer vertraging in de herstelbetalingen kunnen betekenen en dat vond de Kamer zeer ongewenst.
Impressie van het debat
GroenLinks-senator Karimi zei dat de overheid haar burgers ongekend onrecht heeft aangedaan. Karimi: "Helaas kan het onrecht niet ongedaan worden gemaakt." Er is dringend actie nodig om deze ouders te compenseren, aldus Karimi. GroenLinks steunt het wetsvoorstel en vindt het moratorium een goede maatregel om te voorkomen dat schuldeisers meteen op de stoep staan. Wel maakte Karimi zich zorgen dat één jaar nog te weinig is. Ze vroeg om een toezegging van de staatssecretaris dat dit jaar maximaal wordt benut om een oplossing te vinden.
PvdA-senator Crone zei blij te zijn met de forfaitaire betaling. Dan hebben mensen er nog iets aan, aldus Crone. Dat de schuldeisers een rol spelen, op een faire manier, vond hij ook goed. De schuldeisers mogen niet zelf innen, dat is volgens de PvdA-senator een goede zaak, omdat dat de ouders kan beschermen. Hij noemde de door de Tweede Kamer aanvaarde motie-Wilders 'interessant' omdat deze bepaalt dat schulden, als dat nodig is, worden overgenomen door de Staat. Crone wilde van de staatssecretaris weten wie bepaalt wanneer het nodig is.
Volgens SP-senator Van Apeldoorn zorgde de aankondiging van de hersteloperatie aanvankelijk voor veel verwarring en angst onder de ouders. Dat kwam omdat zij bang waren dat er allerlei schuldeisers op de stoep zouden staan. Hij vroeg of de staatssecretaris dat niet had kunnen zien aankomen. Van Apeldoorn had vragen over de juridische houdbaarheid en die twijfel is nog niet weg. Hij vroeg wat nu precies de juridische onderbouwing is. "Wat als de rechter het hele moratorium naar de prullenbak verwijst, kan de staatssecretaris dit voorkomen?" vroeg hij. Voor de SP is er maar één doel: zo spoedig mogelijk volledig herstel voor alle slachtoffers. Van Apeldoorn wil de regering, demissionair of niet, kunnen afrekenen op de hersteloperatie. Wat de overheid kapot heeft gemaakt, zal de overheid nu ook moeten herstellen, aldus de SP-senator.
D66-senator Van der Voort noemde het Tweede Kamer-amendement dat ouders moet beschermen tegen schuldeisers 'het meest in het oog springend'. Hij vroeg de staatssecretaris wat zij gaat doen in het jaar van het moratorium om ervoor te zorgen dat de schuldeisers niet alsnog na een jaar schulden komen innen. Met betrekking tot de hersteloperatie en de contacten met de schuldeisers wees hij de staatssecretaris erop dat het belangrijk is om de ouders steeds te informeren over de contacten die er zijn en welke informatie over ouders wordt uitgewisseld. Van der Voort: "Het is beter om mét hen te spreken dan óver hen, om het vertrouwen te herstellen."
CDA-senator Essers was verheugd dat de compensatie van de gedupeerde ouders centraal staat en dat voor 1 mei de toegezegde 30.000 euro aan hen wordt overgemaakt. Hij was ook verheugd over de rust die de ouders wordt gegund. "Maar," zo waarschuwde hij, "we moeten de ogen niet sluiten voor de noodzaak om de gekozen weg juridisch te waarborgen." Hij wees daarmee op het door de Tweede Kamer aangenomen amendement over het moratorium. Hij vroeg de staatssecretaris of zij bereid is om alsnog een spoedadvies aan de Raad van State te vragen of dat zij wellicht andere mogelijkheden ziet om een juridisch goed onderbouwde wet te hebben om de ouders te beschermen.
Ook 50PLUS-senator Van Rooijen wilde van de staatssecretaris weten waarom geen advies aan de Raad van State is gevraagd. Volgens Van Rooijen 'moeten we het nu doen met een brief van de minister voor Rechtsbescherming'. Hij sloot zich aan bij de vraag van senator Essers of de staatssecretaris bereid is tot een advies aan de Raad van State. Van Rooijen: "Wij kunnen het ons niet veroorloven om goedkeuring te geven aan een wet die mogelijk nog kan sneuvelen." Hij voegde eraan toe dat hij de hersteloperatie zeker niet wil vertragen, maar de ouders juist wil beschermen.
VVD-senator Geerdink vroeg de staatssecretaris te reflecteren op de doelmatigheid en de rechtmatigheid van het amendement uit de Tweede Kamer. Geerdink: "Hoe reëel is het te verwachten dat private schuldeisers wachten?" De VVD-fractie begrijpt en onderschrijft het moratorium. Geerdink: "Je moet doen wat je belooft, en zeggen wat je doet."
SGP-senator Schalk vroeg of de staatsecretaris een nieuwe datum kon noemen voor de gedupeerden die zich tussen 15 februari en 1 mei melden. Hij vroeg verder naar de juistheid van het gerucht dat de staatssecretaris bedragen gaat verhalen door de kinderbijslag te bevriezen. Schalk: "De reparatie van de ellende moet niet voor een groter deel dan noodzakelijk bij de gedupeerden terecht komen." De staatssecretaris zie hierop in reactie dat financiering van deze regeling niet verhaald wordt op gezinnen met kinderbijslag. Voor de hersteloperatie is een apart budget gemaakt dat valt onder de verantwoordelijkheid van het ministerie van Financiën. Dat betekent dus dat deze regeling niet komt uit een maatregel voor de kinderbijslag.
PVV-senator Van Strien zei dat niemand op zijn geweten wil hebben dat het proces nog meer vertraging oploopt. Van Strien: "Een fout zoals met de avondklok wordt in enkele dagen geregeld, het rechtzetten van een fout als met de toeslagenaffaire duurt jaren." Hij zei verder dat een jaar rust en ruimte prachtig klinkt, maar vroeg zich af voor wie die rust en ruimte er is. Niet de slachtoffers, die liggen nog een extra jaar wakker, aldus Van Strien. Tot slot wilde hij weten waarom de motie-Wilders niet onverkort wordt uitgevoerd.
Senator Van der Linden (Fractie-Nanninga) sloot zich aan bij de zorgen om de juridische houdbaarheid van het amendement van de Tweede Kamer. Van der Linden: "Voorkomen is toch beter dan genezen." Er zijn volgens Van der Linden enkele opties, zoals het al eerder voorgestelde spoedadvies van de Raad van State of eventuele jurisprudentie in vergelijkbare zaken. Van der Linden voegde toe dat de staatssecretaris wellicht de mondelinge toelichting van de landsadvocaat ook schriftelijk aan de Kamer kan doen toekomen.
Reactie staatssecretaris
Staatssecretaris Van Huffelen zei in haar reactie dat de kern van het moratorium niet is dat 'we er niet een jaar over willen doen, maar dat we ouders zo snel mogelijk uit de schulden willen krijgen'. Het moratorium helpt volgens haar wel om even rust te bieden en alles goed uit te zoeken. Van Huffelen: "We kunnen ouders niet de verloren jaren teruggeven, maar we hopen wel dat hen dit op weg helpt."
Ten aanzien van de vragen over de motie-Wilders antwoordde zei dat de overheid schulden overneemt als dat nodig is. Ze wil graag in een goede positie zijn om de ouders te kunnen helpen en om met de schuldeisers samen te werken om die schulden kwijt te laten schelden.
Over de door de Eerste Kamer bepleite adviesaanvraag aan de Raad van State zei Van Huffelen dat de tijd heel duur is om dat spoedadvies nu nog aan te vragen. De staatssecretaris vindt het vooral wenselijk dat snel wordt gewerkt: "Dat is de reden waarom we hebben gezegd dat we dat advies niet meer zouden vragen." Zij vertrouwt erop dat dat het goed in elkaar zit. Van Huffelen: "Ik wil voorkomen dat ik moet stoppen met het uitbetalen. Dit is heel belangrijk voor de gedupeerden."
