Minister Grapperhaus heeft gereageerd op de oproep van de vertrekkende directeur de heer Elderson van De Nederlandsche Bank (DNB) in het Financieele Dagblad van 13 december 2020 om een deltaplan tegen witwassen.

Achtergrond

De heer Elderson betoogt dat het miljardenbedrag dat jaarlijks wordt witgewassen alleen naar beneden kan worden gebracht als nationaal en Europees alle onderdelen van het beleid op orde zijn. Daarbij noemt hij de opsporingscapaciteit, het fiscale stelsel, het drugsbeleid en logistieke doorvoerhavens.

Reactie op oproep deltaplan tegen witwassen

Bij kamerbrief van 27 januari 2021 is door Minister Grapperhaus gereageerd op de oproep van Elderson.

Urgentie en belang gezamenlijke, integrale aanpak van witwassen

De analyse van de heer Elderson, dat de aanpak van witwassen naast een sterke poortwachtersfunctie van banken om een brede aanpak vraagt waar politiek en samenleving een belangrijke rol spelen, deelt de minister. Dit sluit aan op de brede inzet van het kabinet, middels het plan van aanpak witwassen én de versterkte aanpak van ondermijning, met een focus op de illegale drugsindustrie en de bijbehorende criminele geldstromen.

De minister van Financiën en Grapperhaus hebben in juni 2019 een gezamenlijk plan van aanpak witwassen naar de Kamer gestuurd. Hierbij zijn de onderwerpen betrokken waar de heer Elderson naar verwijst. Dit plan is in samenspraak met diverse betrokken publieke partijen, waaronder DNB, en private partijen opgesteld. Naar onze overtuiging is de samenwerking tussen álle betrokken partijen van doorslaggevend belang om de effectiviteit van de aanpak van witwassen naar een hoger niveau te tillen. Het gaat dan om de poortwachters van het financiële stelsel, de toezichthouders, de FIU-Nederland, de opsporingsdiensten, het OM en het kabinet.

Het plan van witwassen bestaat uit drie pijlers die onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden. Naast het vergroten van de effectiviteit van de poortwachtersfunctie en het toezicht daarop (pijler twee) bevat het plan van aanpak witwassen ook concrete maatregelen om barrières te verhogen, zodat het voor criminelen moeilijker is om illegaal verkregen inkomsten binnen het financiële stelsel te brengen (pijler één). Het opwerpen van barrières bemoeilijkt het handelen van criminelen, in lijn met de oproep van de heer Elderson. Maatregelen in deze pijler zien onder andere op meer transparantie over juridische structuren, minder gebruik van grote sommen contant geld en beperking van risico’s met cryptovaluta. Hierbij is ook aandacht voor het fiscale stelsel. In het kader van de fiscale beleidsagenda en de aanpak van belastingontwijking en -ontduiking van de staatssecretaris van Financiën worden veel maatregelen getroffen. Een aantal daarvan levert ook een bijdrage aan het tegengaan van zogenoemde brievenbusfirma’s, die risico’s op witwassen met zich brengen. Daarnaast worden in het licht van de motie van de leden Snels en Groothuizen de mogelijkheden onderzocht om, naast de informatie in de geactualiseerde nationale risicobeoordeling (NRA) witwassen, meer inzicht te krijgen in de samenhang tussen witwassen en belastingontwijking en de relatie tussen de aanpak van belastingontwijking en criminele geldstromen.

Het versterken van de opsporing en vervolging maakt als derde pijler onderdeel uit van dit plan. In dat kader is de informatiepositie van de opsporingsdiensten en het OM reeds verbeterd met de inwerkingtreding van de Implementatiewet wijziging vierde anti-witwasrichtlijn en van de wet verwijzingsportaal bankgegevens. Ook zijn bij Voorjaarsnota 2019 ter intensivering van de aanpak van witwassen, ondermijning en fraudebestrijding extra structurele middelen ter beschikking gesteld voor de FIU-Nederland, de Belastingdienst, de Douane, de Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (FIOD) en het OM, oplopend tot een bedrag van € 29 mln. vanaf 2021 (circa 260 fte). Daarnaast heeft het OM samen met de politie, FIOD en FIU-Nederland een landelijk programma opgezet dat voorziet in een integrale, strafrechtelijke aanpak van witwassen.

Steviger verbinding met aanpak van ondermijning

Deze derde pijler staat verder nadrukkelijk in verbinding met en is complementair aan de eveneens reeds ingezette aanpak om georganiseerde, ondermijnende criminaliteit verder terug te dringen en de afpakketen te verbeteren. 6 Versterkte opsporing en vervolging op het terrein van witwassen levert een belangrijke bijdrage aan het nog beter oprollen van criminele netwerken en het afpakken van illegaal verkregen vermogen. Tegelijkertijd draagt de aanpak van georganiseerde, ondermijnende criminaliteit bij aan de aanpak van witwassen. Het terugdringen van criminele geldstromen onder meer door het afpakken van crimineel vermogen is een belangrijk element in de aanpak van witwassen en van georganiseerde, ondermijnende criminaliteit. Door criminelen daar te raken waar het pijn doet, in hun portemonnee, worden netwerken verstoord en machtsposities afgebroken. Om die reden is de regie op de afpakketen en de aanpak van witwassen binnen mijn ministerie ondergebracht bij de programmadirecteur-generaal Ondermijning (DGO).

Bij de aanpak van ondermijning ligt de focus op het vergroten van de slagkracht in de strijd tegen de grootste aanjager van georganiseerde criminaliteit, de illegale drugsindustrie en de bijbehorende criminele geldstromen. In het regeerakkoord is € 100 mln. incidenteel en € 10 mln. structureel vrijgemaakt om de aanpak met name op regionaal niveau te versterken en te innoveren. De afgelopen twee jaar is die aanpak flink geïntensiveerd door de inzet van een breed offensief tegen ondermijnende criminaliteit. Bij Najaarsnota 2019 is € 110 mln. incidenteel ter beschikking gesteld ten behoeve van een voortvarende start van de uitwerking van dit offensief. Aanvullend zijn bij Voorjaarsnota 2020 structurele gelden toegekend oplopend tot € 150 mln. vanaf 2022 voor vooral het toekomstbestendig maken van het stelsel Bewaken en Beveiligen en de inrichting en werkzaamheden van het Multidisciplinair Interventie Team (MIT). In de huidige aanpak is ook aandacht voor preventie. Het betreft onder meer de versterking van de bestuurlijke en maatschappelijke weerbaarheid en van lokale maatregelen die zien op het tegengaan van de voedingsbodem voor georganiseerde criminaliteit.

Voortgang plan van aanpak witwassen

Recent is met de Kamer overleg gevoerd over de voortgang van het plan van aanpak witwassen. Zo is een deel van de daarin aangekondigde wetgeving inmiddels aangenomen door de Eerste Kamer, en al in werking getreden. Ook is de samenwerking tussen partijen geïntensiveerd in bijvoorbeeld het Financieel Expertise Centrum (FEC) en het Anti Money Laundering Centre (AMLC). Tevens zijn nieuwe vormen van samenwerking ontstaan zoals de pilot Serious Crime Task Force8 en de Fintell Alliance, een samenwerkingsvorm tussen de FIU-Nederland en vier grootbanken. Hierdoor is de zogenoemde feedbackloop en het lerend vermogen bij alle betrokken partijen vergroot alsook de effectiviteit van de meldketen.

Effectieve gegevensuitwisseling is cruciaal voor deze aanpak en een speerpunt voor de aankomende tijd. Het wetvoorstel plan van aanpak witwassen zal voorzien in grondslagen hiervoor. Ook het wetsvoorstel gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden, dat op 17 december jl. door de Kamer is aangenomen, en de doorontwikkeling van het verwijzingsportaal bankgegevens9 zullen gegevensuitwisseling verder bevorderen.

Europese versterking anti-witwasbeleid

Ook op Europees niveau dient te worden gewerkt aan de versterking van de aanpak van witwassen. Dat is noodzakelijk en wenselijk aangezien witwassen veelal grensoverschrijdende aspecten kent. In vervolg op haar actieplan voor een alomvattend EU-beleid ter voorkoming van witwassen en terrorismefinanciering heeft de Europese Commissie aangekondigd begin 2021 wetgevingsvoorstellen te publiceren op het terrein van het tegengaan van witwassen. De Nederlandse inzet is daarbij gericht op meer harmonisatie van de regelgeving, de introductie van een Europese toezichthouder en een ondersteunings- en samenwerkingsmechanisme voor EU FIU’s. Ook blijft Nederland inzetten op de versterking van grensoverschrijdende financiële opsporing, onder meer in het kader van de aanstaande EU-agenda voor de aanpak van georganiseerde criminaliteit. Bovendien coördineert Nederland in het EMPACT de acties tegen witwassen en criminele geldstromen. Daarnaast is de aanpak van criminele geldstromen wederom geprioriteerd in de op 14 december jl. aangenomen JBZ-Raadsconclusies over interne veiligheid en het Europees politiepartnerschap. Daarbij ligt het accent op verbetering van het wettelijk kader en de operationele samenwerking voor grensoverschrijdende bevriezing, inbeslagname en ontneming van crimineel vermogen in 2021 en 2022. Nederland verwelkomt de wetgevende voorstellen die de Europese Commissie in 2021 zal publiceren over de versterking van de samenwerking tussen bureaus voor de ontneming van vermogensbestanddelen en over een Europese koppeling van de verwijzingsportalen bankgegevens.

Lees meer: