Er worden 'enkele incidentele concrete maatregelen' getroffen om crimineel vermogen beter aan te kunnen pakken. Dit gaat van het beter zicht krijgen op (crimineel) vermogen in de fase dat iemand verdachte is, tot verbeteringen aan het einde van het afpakproces. Deze plannen blijken uit een brief van minister Graperhaus aan de Tweede Kamer over de uitwerking van het brede offensief tegen georganiseerde ondermijnende criminaliteit.

Vermogensdossier

Om beter zicht te krijgen op crimineel vermogen van verdachten, wordt een project gestart om de vormgeving en invoering van het ‘vermogensdossier’ te bepalen. Met het vermogensdossier wordt beoogd om in zaken waarin kan worden afgepakt steeds actueel in beeld te brengen welk vermogen een verdachte heeft. Op die manier wordt duidelijk waarop en wanneer beslag kan worden gelegd. Het vermogensdossier zal eveneens inzicht geven in welke onderzoekshandelingen door de ketenpartners naar dat vermogen hebben plaatsgevonden. Zo kan nog efficiënter worden samengewerkt. Het dossier moet op termijn worden ingevoerd, zodat het bruikbaar wordt in de fasen opsporing, vervolging en executie. Er wordt daarbij eveneens ingezet op het sneller te gelde maken van in beslag genomen voorwerpen, als onderdeel van het beslagplan dat het OM trekt.

Executiefase

Ten aanzien van de executiefase komt er een project om een actueel vermogensbeeld te krijgen op hoge openstaande ontnemingsvorderingen. Het gaat om een intensivering om lastig vindbaar vermogen te traceren, waarna het kan worden afgepakt. De uitkomsten van dit project zullen worden gebruikt om tot best practices te komen, waarmee onderzoek naar vermogen in de executiefase gerichter kan worden ingezet. De leereffecten zullen worden gedeeld in het project vermogensdossier. Ook komt er een project bij het CJIB voor het optimaliseren van het proces van afpakken van crimineel vermogen, waaronder het bevriezingsbeslag, waarmee vermogensbestanddelen door de opsporing ter plaatse kunnen worden vastgehouden indien er nog een ontnemingsmaatregel open staat.

Strafrechtelijke curatele

Op dit moment worden eveneens de uitvoeringsmogelijkheden van strafrechtelijke curatele nader onderzocht, naast de voorbereiding van een wettelijke regeling. Strafrechtelijke curatele moet het mogelijk maken langdurig toezicht te houden op het vermogen van een veroordeelde, met als doel een (deels) niet geïnde ontnemingsvordering direct te kunnen innen als een veroordeelde weer vermogen opbouwt.

Afgepakt vastgoed

Daarnaast loopt er momenteel vanuit het OM en Rijksvastgoedbedrijf een verkennend onderzoek naar de mogelijkheden om in pilotvorm maatschappelijke herbestemming van afgepakt vastgoed toe te passen. Er wordt nu een haalbaarheidsstudie uitgevoerd naar de daarvoor vereiste randvoorwaarden. Bij een positieve uitkomst is het voornemen om - na instemming van de betrokken bewindspersonen - de pilot plaats te laten vinden. Het uitgangspunt is sociaaleconomische kansen te bieden op lokaal, regionaal en landelijk niveau, waarmee ondermijnende criminaliteit - vooral preventief - wordt tegengegaan. De strijd tegen ondermijning wordt daarmee niet alleen zichtbaar voor, maar ook iets ván de gemeenschap.

Afpakfonds

In dat kader worden momenteel tevens de mogelijkheden verkend in verband met de eerdere oproep van onder meer het Kamerlid Van Toorenburg en de aangenomen motie van de leden Krol en Yesilgöz-Zegerius, die verzoekt te onderzoeken of een afpakfonds kan worden ingesteld, waarin afgepakt geld van drugscriminelen wordt gestort om de drugscriminaliteit tegen te gaan. Daarbij geldt dat rekening moet worden gehouden met het feit dat in het Regeerakkoord is opgenomen dat de financiële mee- en tegenvallers op de raming van de afpakinkomsten niet meer landen op de begroting van Justitie en Veiligheid, maar voor het generale beeld zijn. Bovendien schrijven de begrotingsregels voor dat het oormerken van inkomsten voor uitgaven niet is toegestaan, ook niet in het geval van (begrotings)fondsen. Dit om een goede, integrale afweging te kunnen maken tussen de (kosten van) verschillende beleidsdoelstellingen.

Digitaal platform

Om de expertise voor de financiële aanpak te borgen wordt tevens één digitaal platform (door)ontwikkeld, waar opsporingsmedewerkers van onder meer de politie en de FIOD de benodigde kennis en kunde voor effectieve financiële aanpak kunnen opvragen en ondersteuning kunnen bieden. Dit betreft in het bijzonder de integratie en modernisering van de reeds bestaande afpak- en informatiebronnen-apps, zodat informatie beter toegankelijk wordt.

Non-conviction based confiscation (NCBC)

De zogenoemde non-conviction based confiscation (NCBC) betreft de confiscatie van vermogensbestanddelen zonder voorafgaande veroordeling van een persoon voor het beramen of plegen van een strafbaar feit. Een dergelijke regeling kan – zo blijkt uit voorbeelden in de praktijk – in de eerste plaats een oplossing bieden voor het afpakken van crimineel vermogen in gevallen waarin de verdachte is overleden of de verdachte die het criminele vermogen heeft ‘opgebouwd’ onbekend blijft. Voor wat betreft deze vorm van NCBC wordt dan ook met voorrang een wettelijke regeling voorbereid met betrekking tot verbeurdverklaring van voorwerpen van criminele erfenissen en voorwerpen zonder rechthebbende.

Er wordt overleg gehouden met het Openbaar Ministerie over de mogelijkheid van een dergelijke procedure. Daarbij zijn vragen aan de orde als de te verwachten opbrengsten van een dergelijke procedure naast de bestaande mogelijkheden op het gebied van de ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel, de verhouding tussen een dergelijke procedure en een strafzaak en de verhouding met het EVRM.