Mediation in strafzaken: de werkstijl is de methode

Mediation is in Nederland inmiddels een maatschappelijk geaccepteerde vorm van geschilbeslechting geworden. Zowel binnen als buiten de rechtspraak is mediation goed geworteld en in vrijwel alle conflictsituaties is mediation beproefd en geschikt bevonden. Het laatste rechtsgebied waar mediation in Nederland haar intrede deed, is het strafrecht.

In het Handboek Mediation van 2017 is de allerlaatste paragraaf gewijd aan mediation in strafzaken. In welgeteld veertien bladzijden beschrijven Bijlsma en Dierx deze innovatieve wijze van afdoening in het strafrecht (Brenninkmeijer et al., 2017). Het boek is 650 pagina’s dik, een opvallend contrast met de huidige stand van zaken. Na een reeks pilots over verschillende jaren is de interventie mediation in strafzaken als eerstaangewezen herstelvoorziening beschreven in het Beleidskader Herstelrechtvoorzieningen gedurende het strafproces (Ministerie van Justitie en Veiligheid, 2020). Er is een budget vastgesteld waarmee jaarlijks ongeveer 1500 strafzaken te bemiddelen zijn. Zo kan al aan het begin van het strafproces de verdachte of dader een positieve en actieve inbreng krijgen bij het herstel van het slachtoffer. Hoewel de wettelijke basis van mediation in strafzaken is gelegen in de uitvoering van het slachtofferbeleid, blijkt mediation in strafzaken ook voor rehabilitatie en herstel van de verdachte/veroordeelde nuttig te zijn. Niettemin is mediation in strafzaken in beginsel gericht op het initiëren en bevorderen van herstel van de benadeelde en diens omgeving. Artikel 51 van het Wetboek van Strafvordering (Sv) (2009) biedt de wettelijke basis voor deze herstelrechtvoorziening.

Zowel het wettelijk kader als de politieke urgentie hebben in Nederland geleid tot een stevig draagvlak in de keten. En dat heeft in het afgelopen decennium geleid tot een snelle en duurzame ontwikkeling van deze vorm van herstelrecht. De eerste evaluatie van het resultaat, uitgedrukt in een slagingspercentage van ongeveer 80%, lijkt voor slachtoffers en daders positief. Reden temeer om eens te bekijken hoe erover wordt geschreven en vervolgens ook naar wat er in de praktijk ‘in de kamer’ daadwerkelijk gebeurt.

Na een korte schets van de ontwikkeling van mediation in strafzaken in deze bijdrage volgt een beschrijving van de praktijk van mediation in strafzaken. Wat valt er op aan de werkwijze en de methodiek? Zijn er raakvlakken met andere herstelgerichte vormen van bemiddelen? En vervolgens, wat vraagt de setting van het strafprocesrecht van de mediator en hoe sluit dat aan op de body of knowledge and skills in de algemene mediationpraktijk. Ik sluit af met kanttekeningen en enkele suggesties voor verdere ontwikkeling.

Lees verder:

• Mediation in strafzaken: de werkstijl is de methode door Makiri Mual in Tijdschrift voor Herstelrecht