Vorige week zijn in het Europees Parlement en de Raad de (triloge) onderhandelingen gestart over de Europese richtlijn voor de bestrijding van corruptie. Deze nieuwe richtlijn, die in mei 2023 door de Europese Commissie werd voorgesteld, heeft als doel om in de gehele EU alle vormen van corruptie strafbaar te stellen.

Stand van zaken volgens Prof. Enrico Carloni

Prof. Enrico Carloni verwoordde de huidige situatie voorafgaand aan de kick-off meeting als volgt:

“Uitgaande van het voorstel van de Commissie hebben de twee medewetgevers, het Parlement en de Raad, verschillende teksten goedgekeurd, die het resultaat zijn van tegengestelde visies. Terwijl de door het Parlement aangenomen tekst het oorspronkelijke voorstel aanzienlijk verrijkt – met name op het gebied van preventiemaatregelen – is de door de Raad voorgestelde tekst bescheidener in vernieuwende inhoud en bevat zij aanzienlijke concessies aan de eisen van de lidstaten. Denk bijvoorbeeld aan het optioneel maken van de criminalisering van machtsmisbruik om rekening te houden met Italië, waar het misdrijf onlangs is afgeschaft. De evolutie van het Europese anti-corruptiekader hangt dus af van het definiëren van een definitieve tekst – waarvoor de start van de triloge nog wordt afgewacht – waarvan gehoopt wordt dat deze nauw aansluit bij de versie van het Parlement. Uiteindelijk is echter de aanneming van de richtlijn cruciaal om de huidige impasse te doorbreken.”

Vooruitzichten

Zoals gebruikelijk bij een eerste bijeenkomst hebben de medewetgevers hun standpunten uiteengezet zonder al concessies te doen. Verdere compromissen zullen pas in de komende bijeenkomsten aan bod komen. De hoop is dan ook groot dat er dit jaar nog een overeenkomst kan worden bereikt – hetzij vóór de zomer onder het Poolse voorzitterschap van de Raad, hetzij later dit jaar onder het Deense voorzitterschap.

Voor juristen en beleidsmakers blijft de ontwikkeling van deze wetgeving van groot belang. Het is een belangrijke stap richting harmonisatie van anti-corruptie regelgeving en een effectiever Europese aanpak voor de bestrijding van corruptie, met name in het licht van de huidige uitdagingen rond opsporing, vervolging en verjaringstermijnen.

Belangrijkste elementen van de voorstellen

I. Mededeling over corruptiebestrijding

In een gezamenlijke mededeling bundelen de Commissie en de hoge vertegenwoordiger bestaande werkzaamheden en ontwikkelen zij nieuwe actiegebieden en instrumenten, zowel op het niveau van de EU als op het niveau van de lidstaten, waarbij zij ook een duidelijk engagement aangaan om corruptie op mondiaal niveau aan te pakken. Een EU-netwerk tegen corruptie, waarin rechtshandhavingsinstanties, overheidsinstanties, beroepsbeoefenaars, het maatschappelijk middenveld en andere belanghebbenden worden samengebracht, zal fungeren als katalysator voor corruptiepreventie in de hele EU en zal beste praktijken en praktische richtsnoeren ontwikkelen. Een belangrijke taak van het netwerk zal erin bestaan de Commissie te ondersteunen bij het in kaart brengen van gemeenschappelijke gebieden met een hoog corruptierisico in de hele EU. De werkzaamheden van het netwerk zullen worden meegenomen in een EU-strategie voor corruptiebestrijding, die in overleg met het Europees Parlement en de Raad moet worden ontwikkeld teneinde het effect en de samenhang van de EU-acties te maximaliseren.

Binnen de EU-instellingen geldt er een nultolerantie ten aanzien van corruptie. In de mededeling worden de ethische, integriteits- en transparantieregels ter voorkoming van corruptie binnen de EU-instellingen nader omschreven. Dit kader moet niet alleen strikt en consequent worden toegepast, maar ook voortdurend worden geactualiseerd.

II. Strengere regels ter bestrijding van corruptie

De Commissie stelt een nieuwe richtlijn betreffende corruptiebestrijding voor. Het voorstel behelst een modernisering van het bestaande EU-rechtskader voor corruptiebestrijding door:

a) Het voorkomen van corruptie en het opbouwen van een cultuur van integriteit

Bewustmaking van corruptie door middel van voorlichtings- en bewustmakingscampagnes, onderzoek en onderwijsprogramma's om corruptierisico's en -delicten terug te dringen.
Ervoor zorgen dat de publieke sector verantwoording verschuldigd is volgens de hoogste normen door de lidstaten te verplichten doeltreffende regels vast te stellen inzake open toegang tot informatie van algemeen belang, de openbaarmaking en het beheer van belangenconflicten in de publieke sector, de openbaarmaking en verificatie van vermogensbestanddelen van overheidsfunctionarissen en de regulering van de interactie tussen de particuliere en de publieke sector.
Gespecialiseerde instanties voor corruptiebestrijding oprichten en zorgen voor voldoende middelen en opleiding voor de autoriteiten die verantwoordelijk zijn voor de preventie en bestrijding van corruptie.

b) Een enkele rechtshandeling voor alle corruptiedelicten en sancties

Harmonisatie van de definitie van strafbare feiten die als corruptie worden vervolgd, zodat niet alleen omkoping, maar ook wederrechtelijke toe-eigening, ongeoorloofde beïnvloeding, misbruik van functies, alsmede belemmering van de rechtsgang en illegale verrijking in verband met corruptiedelicten daaronder vallen. Krachtens het voorstel moeten alle strafbare feiten in de zin van het Verdrag van de Verenigde Naties tegen corruptie worden opgenomen in het EU-recht. Voorts heeft het voorstel betrekking op corruptie in zowel de publieke als de particuliere sector.
Het niveau van de strafrechtelijke sancties voor natuurlijke en rechtspersonen wordt verhoogd en de regels inzake verzwarende en verzachtende omstandigheden worden geharmoniseerd.

c) Doeltreffend onderzoek naar en vervolging van corruptie

Onderzoeksinstrumenten: de lidstaten moeten ervoor zorgen dat de rechtshandhavingsinstanties en het openbaar ministerie beschikken over passende onderzoeksinstrumenten ter bestrijding van corruptie.
Immuniteiten of voorrechten ten aanzien van onderzoek en vervolging: de lidstaten moeten ervoor zorgen dat de voorrechten en immuniteiten tijdens corruptieonderzoeken kunnen worden opgeheven door middel van een doeltreffende en transparante procedure, die vooraf bij wet is vastgesteld en snel kan worden afgerond.

Invoering van minimumvoorschriften inzake verjaring om ervoor te zorgen dat er voldoende tijd is om corruptiedelicten voor de rechter te brengen.

III. Uitbreiding van het instrumentarium voor GBVB-sancties tot ernstige vormen van corruptie

EU-sancties zijn een hulpmiddel ter verwezenlijking van cruciale GBVB-doelstellingen, zoals het handhaven van vrede, het versterken van de internationale veiligheid, en het consolideren en ondersteunen van de democratie, het internationaal recht en de mensenrechten. Met het huidige, door de Commissie gesteunde voorstel van de hoge vertegenwoordiger zal de EU ernstige gevallen van corruptie overal ter wereld kunnen aanpakken, ongeacht waar zij zich voordoen. Het voorstel zal de interne en externe EU-instrumenten ter bestrijding van corruptie aanvullen en versterken en laten zien dat de EU vastbesloten is alle instrumenten, waaronder GBVB-sancties, te gebruiken om corruptie uit te roeien.

Lees meer: