Het Openbaar Ministerie heeft in 2021 effectief criminele geldstromen verstoord en afgepakt. De versteviging op landelijk beleid, inzet op meer kennisontwikkeling en intensievere samenwerking met de Politie en de bijzondere opsporingsdiensten, waaronder de Fiscale Inlichtingen- en opsporingsdienst (FIOD), heeft geleid tot beter inzichtelijk maken van criminele geldstromen, meer beslag en meer strafrechtelijke vervolgingen voor witwassen.

Toename witwasonderzoeken en beslagleggingen

Uit de cijfers van 2021 is gebleken, dat het aantal witwasonderzoeken is toegenomen van 4.354 naar 5.820. Daarnaast is er voor een waarde van 368 miljoen euro beslag gelegd: wat een flinke stijging is ten opzichte van eerdere jaren (2019: 258 mln, 2020: 303 mln). Naast het rechercheren op drugs of wapens, wordt steeds vaker het (criminele) vermogen onderzocht dat op onverklaarbare wijze is ontstaan. Een toename van dergelijke witwasonderzoeken frustreert criminele activiteiten op een zeer efficiënte manier.

De toename van beslaglegging is het resultaat van goede samenwerking binnen de keten. “Grote en complexe ontnemingszaken kennen vaak een lange doorlooptijd. Steeds vaker weten we aan het begin van zo’n onderzoek beslag te leggen op vermogen en andere waardevolle bezittingen. En dat is letterlijk zeer waardevol. Want hoe langer de doorlooptijd, des te groter de uitdaging om een ontneming daadwerkelijk te incasseren. Met stijgende beslagcijfers, nemen de afpakresultaten ook verder toe. Dit komt doordat we vanaf het eerste signaal naar (afpak)kansen kijken, voorlichting geven en specialisten in huis hebben gehaald met een taakaccent op het afpakken van crimineel vermogen”, aldus Anita van Dis, strategisch adviseur criminele geldstromen voor het OM.

Stijging beslag crypto

De transactie met een Nederlandse grootbank zorgde het afgelopen jaar voor de hoogste incasso van 180 miljoen euro. In een onderzoek naar overtreding van de wet op kansspelen nam de FIOD een bedrag van 100 miljoen euro in beslag. Dit bedrag loopt op en is om die reden nog niet volledig opgenomen in het hiervoor genoemde beslag jaarcijfer. De opmars van cryptovaluta als vermogensobject van criminelen is ook terug te zien in de ontnemingscijfers. De totale ontneming in cryptovaluta liep in 2021 op naar 34,6 miljoen tegen 8,3 miljoen euro in 2020 en 1,1 miljoen euro in 2019.

De coronapandemie bleef ook gepaard gaan met extra uitdagingen. Denk hierbij aan fraude met steunmaatregelen of met de uitgekeerde zorgbonus, maar ook oplichting met verkoop van COVID-beschermingsmiddelen en valse (negatieve) testen.

Meer informatie-uitwisseling en samenwerking

Het OM, de Politie, de bijzondere opsporingsdiensten (zoals de FIOD) enbanken weten elkaar steeds beter te vinden. De Financial Intelligence Unit (FIU) ontving een groot aantal ongebruikelijke transacties van meldplichtige instellingen zoals banken en accountants. Dat deze bijdrage essentieel is, berekende het Anti Money Laundering Centre (AMLC) van de FIOD: in 60% van de zaken die de FIOD afdoet, is gebruik gemaakt van door de FIU verstrekte verdachte transacties.

Ook blijft de opsporing in toenemende mate gebruik maken van de informatieproducten van de infobox Crimineel en Onverklaarbaar Vermogen (iCOV). Het aantal iCOV bevragingen is wederom gestegen. En tot slot is de pilot Serious Crime Taskforce (SCTF) geïnstitutionaliseerd tot een structureel samenwerkingsverband. “Een schoolvoorbeeld van hoe je door informatie met elkaar te delen, als publieke en private partners de criminaliteit een slag kunt toebrengen”, aldus Gery Veldhuis, als portefeuillehouder thematische opsporing binnen de politie verantwoordelijk voor het SCTF-project.

Uitdagingen en kansen

“Het nieuwe regeerakkoord met de inbreng van het wetsvoorstel non conviction based confiscation biedt een verwachtingsvol perspectief”, aldus Niels Obbink, algemeen directeur FIOD. Indien het voorstel wordt aangenomen, maakt dit wetsvoorstel het in de toekomst mogelijk om crimineel geld en waardevolle bezittingen afkomstig van criminaliteit via de civiele rechter af te pakken. Ook het wetsvoorstel van de spoedbevriezing is voor de FIU noodzakelijk in een tijd waarin betalingsverkeer steeds sneller verloopt. Dit zijn belangrijke instrumenten om slagvaardig interventies te kunnen plegen op criminele geldstromen.

Een positief jaar betekent ook nieuwe uitdagingen voor 2022. De focus ligt op digitale geldstromen, binnen de wettelijke kaders efficiëntere informatiedeling tussen de opsporingsdiensten mogelijk maken, versnelling van de afhandeling van opsporingsonderzoeken en internationale samenwerking.

Bron: OM