Op 20 maart jl. behandelde de rechtbank Rotterdam een zaak die gaat over integriteit van gemeenteambtenaren en bedrijven. Ambtenaren die een goed maar niet bovenmatig salaris verdienen en bedrijven die voor een groot deel van hun inkomen afhankelijk zijn van werkzaamheden die zij mogen uitvoeren voor de gemeente, als ze dat door diezelfde ambtenaren gegund wordt.

De inhoudelijke behandeling van de zaak startte afgelopen week, vandaag formuleerde het Openbaar Ministerie (OM) de strafeisen tegen 9 verdachten waarvan 5 natuurlijke personen en 4 rechtspersonen. Aankomende donderdag zal een tiende verdachte de strafeis van het OM te horen krijgen.

Van luxe fietsen, dure horloges en sportspullen tot de verbouwing van een huis

De gemeente kan zelf geen lijnen trekken op straat, fietstrommels of verkeersborden plaatsen. Daarvoor hebben ze bedrijven nodig. En budget dat beheerd wordt door gemeenteambtenaren, zoals twee van de verdachten in dit onderzoek. Maar in deze zaak gaat het niet alleen daarover. Het gaat hier om bedrijven die gebruik maken van ambtenaren om meer werk te krijgen. Bedrijven die rekeningen betalen bij bijvoorbeeld fietswinkels, juweliers en sportwinkels, voor ambtenaren die zich verrijken met fietsen, dure horloges, schoenen en sportspullen of voor ambtenaren die hun huis laten verbouwen en hun tennisclub laten sponsoren. Bedrijven die deze giften verhullen door onjuiste omschrijvingen op facturen te zetten. “Voor de bedrijven is het een schijntje wat ze betalen aan de ambtenaren als we zien dat een van de bedrijven bijvoorbeeld 23 miljoen euro in rekening heeft gebracht aan de gemeente. Daar kunnen best wel een paar dure horloges of fietsen tegenover staan.”, aldus de officier.

Ook gaat het in deze zaak om hebzucht. Hebzucht van ambtenaren die weten dat ze op een positie zitten waarin ze bedrijven aan opdrachten kunnen helpen en ook weten dat die bedrijven hen daarvoor willen betalen. Hebzucht van bedrijven die niet alleen betaald worden voor de door hen gedane werkzaamheden maar ook betaald worden voor werkzaamheden die ze niet hebben verricht. Een omkopingsrelatie waar de ambtenaren en bedrijven financieel beter van worden, maar waarvoor de gemeente, en daarmee haar burgers, de rekening betaalt. En tot slot gaat het over cultuur. De cultuur om naast hun werk als ambtenaar zwart te werken, de cultuur om productieverantwoordingsstaten te gebruiken om andere werkzaamheden op weg te schrijven, de cultuur om bedrijven op te richten naast hun baan als ambtenaar. En de cultuur van List en Bedrog, zoals twee verdachten in deze zaak elkaar noemen.

Ernst van de feiten

Verdachten hebben zich met zijn allen schuldig gemaakt aan onrechtmatige verrijking. De gemeente heeft ongewild betaald voor roerende zaken en opknappen van een huis die niets met de gemeentelijke taak te maken hebben. Ook hebben bepaalde bedrijven veel opdrachten van de gemeente gekregen, niet omdat zij op basis van objectieve normen de beste en goedkoopste waren maar omdat zij bepaalde ambtenaren kenden en deze steekpenningen betaalden. De ambtenaren, gebonden aan een eed, hebben schaamteloos misbruik gemaakt van hun positie, door bedrijven die hen betaalden opdrachten te gunnen. Naast hun normale salaris hebben zij gunsten en goederen gekregen van bedrijven waarvoor ze vanuit hun positie als ambtenaar dingen konden regelen. Dit alles leidt ook tot concurrentievervalsing. Andere bedrijven zijn potentieel benadeeld, omdat opdrachten aan hun neus voorbij zijn gegaan. En de bedrijven die de goederen leverden aan de ambtenaren hebben deze handelwijze verhuld door omschrijvingen op de facturen te zetten die niet overeenkwamen met de werkelijkheid.

Dit alles is gebeurd op een moeilijk te ontdekken werkwijze. Een bedrijf werd opgenomen in het bestek van de gemeente als het werk dat het levert goed is en het goedkoop is. Als een bedrijf één keer in het bestek is opgenomen mag het facturen indienen bij de gemeente. Als die facturen niet overeenkomen met de werkelijkheid en de controleur van die facturen iemand is die bepaalde bedrijven welgezind is, is de kans op ontdekking klein. De gemeente is slachtoffer, maar uiteindelijk iedere burger doordat er meer betaald is voor publieke taken dan nodig is.

Strafmaat

Tijdens de feitenbehandeling afgelopen week zijn ook de persoonlijke omstandigheden van de meeste verdachten aan de orde geweest. Daaruit is gebleken dat het onderzoek op veel verdachten grote impact heeft gehad. De betrokken ambtenaren zijn ontslagen en de bedrijven krijgen geen of nauwelijks meer opdrachten van de gemeente. Verdachten worstelen met de gevolgen, al hebben ze dat aan zichzelf te wijten, en proberen hun leven op orde te krijgen. De officier gaf aan rekening te houden met deze omstandigheden.

De meeste verdachten ontkennen en tonen nauwelijks berouw. De mensen aan de actieve kant van de omkoping ontkennen of beroepen zich op hun zwijgrecht, de betrokken ambtenaren ontkennen of zeggen dat iedereen het doet. De meewerkende bedrijven die goederen leveren, wijzen op de omstandigheid dat de ambtenaar een heel goede klant was.

Strafeisen

Aankomende donderdag eist de officier de straf tegen de hoofdverdachten en initiatiefnemer, een van de ambtenaren in deze zaak. Tegen de andere betrokken ambtenaar eist zij 12 maanden gevangenisstraf waarvan 4 maanden voorwaardelijk. De derde en vierde verdachten hoorden een strafeis van 24 maanden gevangenisstraf waarvan 8 maanden voorwaardelijk tegen zich eisen. Tegen hun beide bedrijven eiste de officier een geldboete van 50.000 euro. De vijfde verdachte hoorde een strafeis van 12 maanden waarvan 4 maanden voorwaardelijk tegen zich eisen. Tegen zijn bedrijf eiste het OM een geldboete van 80.000 euro. Tegen de laatste verdachte werd een werkstraf van 240 uur en 6 maanden voorwaardelijk geëist en tegen zijn bedrijf een geldboete van 35.000 euro.

Integriteitsonderzoek gemeente

Volgens het OM is gedurende het onderzoek gebleken dat de verleiding groot is voor ambtenaren die op grote potten met geld zitten. De gemeente heeft hieruit lering getrokken door een extern bureau een integriteitsonderzoek te laten uitvoeren. De aanbevelingen die daarin genoemd zijn, zijn al deels ingevoerd. Ook is er door de gemeente veel aandacht aan cultuurverandering en opleidingen besteed.

Overige betrokken bedrijven en personen

Een aantal bedrijven en natuurlijke personen die daarbij ingeschakeld werd is afgedaan met strafbeschikkingen in de vorm van werkstraffen en boetes. Te denken valt aan de juwelier en zijn vrouw, de eigenaar van de sportzaak, een administratief medewerkster en aan bedrijven die facturen betaalden waarop valse omschrijvingen stonden. Ook de bedrijven die giften en diensten leverden hebben inmiddels een strafbeschikking gekregen. Daarnaast is er nog een aantal ambtenaren in beeld gekomen in deze zaak waarover de Rijksrecherche heeft gerapporteerd en waarop arbeidsrechtelijke maatregelen zijn genomen.

Bron: OM